Cuộc sống trên hành tinh này tùy từng lúc từng thời mà thay đổi theo dòng dịch hóa, cuộc đời mỗi con người cũng vì thế mà thay đổi từng ngày, từng mùa, người thức thời là người biết phù hợp từng hoàn cảnh để tồn tại và phát triển. Tất cả con người và xã hội trên thế gian đều như thế. Thay đổi hợp tình, hợp lý là việc nên làm, chưa hợp lý, còn phải cân nhắc.

Quê hương tôi có con sông tuổi thơ: Sông Bàu Sấu gắn bó với các bạn cùng trang lứa với chúng tôi thời ấy – Thuở học trò tiểu học.

Nói là sông nhưng thực ra chỉ là chi lưu nhỏ của sông Phước Giang, nhưng cũng đủ cung cấp nước cho cánh đồng xã quê tôi trù phú, người nông dân vẫn no đủ ngày ba bữa bình an.

Sông Phước Giang sở dĩ con nước dùng dằng chì vì con nước chia làm hai ngã: Một nhánh chảy về sông Bến Đá, hòa vào sông Bàu Giang cho huyện Tư Nghĩa đầy màu mở phù sa của cánh đồng phì nhiêu làm mát mắt, mát lòng những khách đường xa ngược xuôi vào Nam ra Bắc trên quốc lộ 1 Bắc Nam náo nhiệt đêm ngày. Nhánh thứ hai chảy về cầu Dài, đến quê tôi – Một nhánh nhỏ chi lưu gọi là sông Bàu Sấu ngang qua cánh đồng xã tôi, rồi hòa vào sông Vệ, dòng sông thi ca chỉ chịu đứng sau con sông Trà Khúc cuồn cuộn chảy vào mùa mưa, phù sa của nó mang lại dọc hai bên những cánh đồng lúa xanh mướt, trĩu hạt vàng vào mùa gặt, bên cạnh mía, bắp bạt ngàn thẳng tắp ngút mắt tận chân trời.

Người Quê nào cũng vậy dù đi thật xa cũng luôn hướng về, nhớ về, có lẽ quê hương đẹp hơn cả.

Đất nước Việt Nam của chúng ta phong phú về thắng cảnh thật đẹp, hình thể bản đồ hình cong chữ S như thái cực. Nếu đặt compa lấy tâm thuộc Quảng Nam Đà Nẵng, bản đồ Việt Nam nội tiếp trong vòng tròn có bán kính từ tâm đến mủi Cà mau và đỉnh phía bắc tỉnh Hà Giang, chúng ta có ngay vòng tròn thái cực. Phía đông có tiểu dương là đảo Hải Nam, phía tây có tiểu âm là Biển hồ.

Phương đông có biển Thái Bình mênh mông ôm trọn gần nửa đất nước, có nhiều vịnh đẹp, rất quan trọng cho hàng hải và ngăn chặn giặc từ phía biển. Từng mùa, từng đợt sóng vỗ vào thân thể mẹ Việt Nam như vỗ về trìu mến thân thể Mẹ một thời quá nhiều đạn bom cày xới trên đất nước, bây giờ đang hồi sinh từng giờ, trù phú về sinh vật biển, về san hô thực vật, cả về trầm tích khoáng sản. Phía tây dãy Trường Sơn hùng vĩ, hiểm trở như trường lũy che chắn ngoại xâm, rất giàu động, thực vật rừng nhiệt đới vô kể và cả trầm tích khoáng sản nữa.

Thời thơ ấu, chúng tôi thường rủ nhau tắm sông vào mùa hạ, vào hạ mực nước sông xuống thấp, chúng tôi tha hồ vì bõm, giỡn đùa hồn nhiên cùng với nhóm bạn tiểu học, có khi các bạn lớn hơn chăn trâu bò chung quanh thấy vui cũng trần truồng nhảy tòm xuống sông cùng nô đùa với chúng tôi bất biết tối hôm sau chiến tranh sẽ như thế nào? Khúc sông này chỉ có tiếng vui cười hồn nhiên của bọn nhỏ chúng tôi thưở ấu thơ. Người lớn bất khả xâm phạm.

Trên nhánh sông gầy ấy có cây lộc vừng nghiêng nghiêng trên mặt nước con dòng – Nó là nơi hò hẹn khi cả bọn mệt nhoài, ngồi đung đưa đôi chân đập trên mặt nước sông làm tung tóe bắn lên thân lộc vừng như tưới cho thân cây mát mẽ, mỗi kỳ ra hoa những dây hoa hồng đỏ chạm xuống dòng như thì thầm soi bóng trò chuyện với con nước lững lờ êm ả xuôi về đông tựa bức tranh phong cảnh đẹp vô cùng của họa sĩ thiên nhiên tài hoa.

Buổi chiều trên nền trời xanh mây trắng như cao hơn, những chòm mây liên tục đổi thay cũng là đề tài sôi nổi cho đám nhóc chúng tôi, gợi mở sức tưởng tượng trên nhánh mây trắng nõn như bông, có đứa gọi gọi là con chó, lại có đứa gọi chồn… rồi tranh luận ồn ào một góc sông yên ả, rồi bức tranh vân cẩu ấy cũng tan biến ngay chẳng còn hình dạng nào.

Hai bên dòng sông soi bắp xanh mượt, cây bắp mập ú ù thường ra trái mỗi cây đến 2, 3 trái tít tắp đến ngút mắt, ngoài ra mía cũng cũng nhiều, những đám mía gần đó lâu lâu mấy bạn nhỏ bẻ trộm ngồi ăn vô tư như của nhà mình, cũng may chưa lần nào bị người lớn bắt được.

Mùa mía những chòi mía dựng lên để nấu đường thì tuyệt lắm, thỉnh thoảng cơn gió chiều hắt về phía chúng tôi mùi mật đường quyến rủ, cơn thèm mía đường làm rỏ nước dải ở đầu lưỡi, ôi chao! Nếu có miếng nước chè hai thì tuyệt cú mèo biết bao.

Bọn nhỏ thường vào xin mía ăn, thậm chí xin uống nước chè hai, người nhà nông thật thà, rộng rãi lúc nào cũng cho chúng tôi, mùa mía sướng nhất là khi được ăn bánh tráng nướng hay khoai lang nhúng đường, món khoái khẩu nhất thời tuổi nhỏ chúng tôi làm sao quên được. Khi viết bài này tôi còn nghe phảng phất mùi hương ấy làm mát hồn người xa xứ lâu lắm chưa về quê nhà vì nợ áo cơm cứ buộc tôi vào ngày tháng rong rêu.

…

Rồi chiến tranh ngày càng ác liệt, gia đình chúng tôi tản cư xa nhà: Ra phố thị kiếm tìm sự bình an trong lúc chiến tranh bắt đầu gay go, từ đó tôi không còn đến với dòng sông tuổi thơ. Dòng sông thơ đã chìm vào quá khứ, thỉnh thoảng chỉ nhớ về như sương khói trong ý thức. Không biết đám bạn nhỏ tôi có còn ra ấy để làm bạn với cây lộc vừng mỗi mùa hè đứng trên cây lộc vừng nhảy tòm xuống sông mà bơi, mà lội, khi thấm mệt lại ngồi trên thân cây đong đưa đôi chân non trẻ chưa từng biết chiến tranh là gì, chỉ biết mơ mộng mai sau đôi chân sẽ đi vạn dặm trên đất nước thân yêu.

…

Một buổi chiều mùa hạ sau vài mươi năm xa lắc, xa lơ nhớ quê hương. Tôi trở về quê nhà, tiềm thức mách bảo, chợt nhớ tuổi thơ ngày xưa, tôi lấy xe Honda đi đến nơi xưa ấy – Thời của hồn nhiên vô tư, không biết lo âu của tuổi nhỏ.

Cảnh vật thay đổi quá nhiều, không còn nhận ra, cây đa xưa, mái đình cũ là mốc nhận diện cho tôi cũng chẳng còn, một ngôi trường mẫu giáo khang trang với mái ngói, tường vàng trên nền đất cũ của đình làng, tôi chợt bùi ngùi, chả lẽ ngôi đình làng cũng đập bỏ sao? Cả dân làng không ai phản ứng ư? “Mái đình che chở hồn dân tộc” mà. Làm sao làng ta có người bước ra cõi đời làm quan được!

Ven đường nhà cửa san sát, con đường đất xưa đã được tráng bê tông rộng rãi hơn, giao thông thuận tiện hơn, chẳng mấy chốc tôi cũng đến sông xưa bến cũ. Cây cầu bê tông cốt thép bắt ngang sông được làm mới rất đẹp, hợp lý với con đường tráng xi măng, có điều cây lộc vừng thân thiết của một thời tuổi nhỏ cũng mất rồi, tôi nghe hồn mình dậy lên tiếng nấc thổn thức của lòng. Hỏi người quanh đấy, nghe nói rằng: Có người dưới phố đem xe cẩu đến tận nơi bứng cả gốc đem về và bán lại cho người giàu có tận Hà Nội, ngày ấy lộc vừng là loại cây nhiều đại gia ưa thích. Thất vọng với kỷ niệm tuổi thơ vô tư, hồn nhiên một thời, dù vẫn biết thời gian bào mòn và xóa nhòa mọi thứ trên trần gian, sá gì cái xã hẻo lánh ờ làng quê nghèo nhưng lòng tôi lại dấy lên cảm xúc chênh vênh, trước thay đổi tiến bộ từng ngày, từng giờ.

Mãi mãi chỉ còn trong tiềm thức mà thôi.

Phạm Ngọc Dũ/ SG