Đôi khi một đời văn chương, ta bắt gặp đâu đó vài câu thơ ưng ý. Một hôm lướt FB, Bài thơ "Chữ để viết về em" của nhà thơ Phan Trung Thành, làm cho tôi nghiện ngẫm. Mấy ngày sau cũng còn thấy "khó khăn" để thoát khỏi "linh hồn" của những câu thơ đó nó bám đuổi. Bỏ hết tình bạn thâm giao, bỏ cả những lời ve vuốt để thôi người ta nghĩ là mình làm công tác "PR" cho người bạn mình, chẳng qua tôi muốn làm sao để sống thật với lòng mình và điều gì mình yêu thích thì mình nói mình thích, tránh màu mè...

.

Nhà thơ Phan Trung Thành

Cuối cùng, tôi quyết định bình thơ của bạn. Chẳng qua vì muốn chia sẻ nỗi lòng chất chứa, chẳng qua muốn "vô tư lự", mà cuộc đời rất cần những chuyện tương tác qua lại ấy. Đó mới là văn hóa., con người tôi là thế.

Tôi biết bình thơ dùng ngôi thứ nhất người đọc khó chịu, nhưng nghĩ đi nghĩ lại phải là như vậy mới được. Tôi cố gắng trang trải nỗi lòng của mình với bài thơ ấy và cố gắng làm sao cho mọi người cùng nhập tâm, thấy cái hay của bài thơ nó hay ở chỗ nào (hoặc, vì sao tôi thấy bài thơ đó hay). Sau đây là tôi copy nguyên bản từ trang FB của nhà thơ Phan Trung Thành:

Chữ để viết về Em

Chữ là đám quân vô kỷ luật

chúng ùa đến bằng mọi lối.

Đừng hy vọng sai khiến mỹ từ

chữ tấu hài khi xác vùi đáy huyệt.

Ngay cả khi còn sống

giấy là quan tòa của chính bạn đó thôi.

Hiện trường bát nước xáo toàn chữ

nhúng thứ gì cũng không thoát vị cay đắng.

Trừ

ánh mắt dịu dàng của em!

Thoạt đầu bạn đọc mấy câu chữ đó, như một lời nói tách biệt ra và xuống hàng...chứ có gì là thơ nhỉ? Thoạt đầu tôi không quan tâm điều gì hết, nhà thơ định nghĩa ý nghĩa gì đó về chữ viết...Nhưng câu cuối: " Trừ...ánh mắt dịu dàng của em". Nó làm thay đổi tình hình, toàn bộ bài thơ như được lật ngược lại và đó là "thứ" mà tôi thích nhất. Nó bất ngờ và cực kỳ hay.

Trước tiên, bạn thả lỏng người mình một chút. Giống như tôi lúc đọc câu thơ vô tình, rồi nhỏm người lên khi bắt gặp câu cuối. Nó làm tôi xao xuyến, nghiệm lại trong mấy giây vừa rồi "cái gì" làm mình xao xuyến vậy nhỉ? Có thể là do "tâm thế" ban đầu lên FB đọc dòng tin tức chơi, gặp khuôn khổ câu chữ thấy mang máng là bài thơ "đọc qua", chờ đọc lời bi thương ai oán trách hờn dỗi rên rỉ gì đó...Ta "Kê toa" một lốc số bệnh mà một số người làm thơ mắc phải, họ hay nhắc kỷ niệm cũ rồi trách cứ "đối tác" sao mà hờ hững, sao mà quên đi những kỷ niệm yêu đương của "ngày xưa" ấy. Ta hứa hẹn nhau giữ kỷ niệm ngày đó, sao giờ đây em hờ hững vậy em? Ôi, tùm lum lời lẽ đại khái như vậy và lâu dần, tôi chán ngán những bài thơ như vậy...Có gì đó sáng tạo khác hơn không trời? Tôi hay thở dài và cũng thở dài khi mới đọc những câu đầu "Chữ để viết về em" và hơi khó chịu chút khi bước vào những dòng "khởi động" định nghĩa gì đó về chữ nghĩa.

Tạm thời, ta khoan phân tích thêm những câu thơ ở trên, mà ta nghĩ đến "tâm thế" của một đời con người. Tôi dám thề là trong đời của mỗi người. lúc mới tuổi yêu đương nó có những mối tình "nhỏ dại" nào đó. Chính vì cái con người mình còn trẻ chưa biết mức độ xử lý chính xác mối tình vừa chớm nở nó ra sao, thì nó sẽ "tào lao"...Nhưng mà, cũng chính cái chuyện xử lý "tào lao" đó, mà con người ta lại không quên nó đi. Thành ra, "mối tình đầu" nó làm cho con người ta vừa thích (nhớ mãi) nhưng cũng đồng thời làm cho con người ta "bực bội" (với chính mình).

Thế nhưng con người ta có cái kỳ cục, là hay "đổ thừa" cho đối tác. Lời lẽ ("đổ thừa") theo năm tháng nâng lên, mỗi ngày mỗi cao ngạo và vô tình bắt gặp lại người yêu xưa đó số lời "đổ thừa" đó tràn về ào ào. Bỏ đi luôn thì không thể, vì dù sao cũng từng yêu nhau và tạc dạ vào tim óc rồi. Những ngày tháng nhớ nhung da diết, là một sự đầu tư "không đồng vốn" nhưng nó chất chứa cả đống lời lẽ trong đầu của mỗi người. Thế nhưng, nói gì khi gặp lại nhau? Ai "phát pháo" ra trước và "phát pháo" điều gì?

Tại sao tôi dùng từ "phát pháo"? Là vì, tôi theo dõi việc này cũng khá lâu và tôi nghe mọi người "trách cứ" nhau nhiều hơn, lời lẽ nó hơi "cứng rắn" và "biện hộ" cho mình bằng việc "đối tác" đã "xử lý" không "ăn ý"...vv và vv. Đại khái, giống như công việc "mần ăn" thất bại, người ta nói ra trăm ngàn lý do "biện hộ" lý do thất bại, ôi nó nhiều vô kể...mà, gần như là do "đối tác", còn mình thì "chắc nịch". Xử lý đâu vào đó, chẳng qua là "trời không chiều lòng người" thì thôi. Về tình yêu, thường người ta "biện hộ" là do không "duyên nợ".

Các bạn phải chú ý chuyện này nữa. Trai xứ Huế lý sự rất giỏi, lại logic vô cùng vì người miền Trung mọi người bẫm sinh đều rất giỏi toán. Lý lẽ yêu đương, nó gói gọn dính chặt trong mối tình đầu nghe rất nhức nhối con tim, bạn tưởng tượng khi hai người từng yêu nhau thì "trai sứ Huế" nói đều gì? Nói theo kiểu "Mặt Trận Thống Nhất" là phải dồn "đối tác" vào "thế yếu", trách cứ người con gái ta yêu vì sao em lại "hững hờ", vì sao em quên những ngày tháng bên nhau, vì sao em hứa không quên những kỷ niệm xưa giờ lại quên hết. Trong khi anh thì nhớ em suốt, trong khi từng ngày từng giờ hình ảnh của em lung linh trước mắt anh, trong khi mùi hương của lần đầu hôn nhau anh còn nhớ đây...anh phải khổ tâm khổ trí, vượt đường xa lặn lội về đây để gặp lại nhau, sao em lại hững hờ hờ hững thế...vv và vv.

Nhà thơ Phan Trung Thành là người gốc Huế, lại là người "mần thơ" rất giỏi. Những người văn chương như tui và nhà thơ Phan Trung Thành nói về chữ nghĩa thì thôi khỏi nói rồi. Nếu cần thiết bày tỏ chuyện ấy à, thì "chữ viết" với chúng tôi là công cụ để thực hiện một cách bài bản, chẳng những vậy mà còn "có võ" nữa. Chữ viết mà cũng "có võ" nữa sao? Có đó, nó sắc bén vô cùng và đôi khi người ta còn nói "đâm mấy thằng gian bút chẳng ta". Vấn đề là, một người võ nghệ cao cường, đi "bóp mũi" một đứa nhỏ nín thở mình có vui đâu? Với chữ nghĩa chúng tôi dùng điêu luyện cả chục năm nay sáng tác, thì chữ nghĩa có "ngón nghề" hết sức là điêu luyện rồi. Gặp lại người yêu xưa, nếu muốn sử dụng "ngón nghề" ra, chỉ vài lời trách yêu nhẹ nhàng cũng đủ con tim nàng rớt xuống đất "cái độp" rồi.

Nhưng, "chơi vậy là không công bằng". Chúng tôi đã sử dụng ngôn ngữ suốt bao nhiêu năm nay, điêu luyện như thế nào mình biết chứ. Là thế nào: "Chữ là đám quân vô kỷ luật

chúng ùa đến bằng mọi lối".

Nó đi lối nào chúng tôi biết từng lối đi của nó, và biết chắc điều gì không điều khiển nó được. Nhất là, một khi tình yêu đã chết.

"Đừng hy vọng sai khiến mỹ từ

chữ tấu hài khi xác vùi đáy huyệt".

Nếu "dồn" người yêu mình vào "lối bí", chúng tôi dư sức để có những "Chữ để viết về em". Song ở đời, cũng cần tính chính nhân quân tử, nếu ta lấy "sở trường" của mình để "dồn dập" người yêu vào thế không chống đỡ được. Có khác nào là "kẻ mạnh hiếp đáp kẻ yếu", khác nào mình đi "bóp mũi đứa nhỏ mình có vui hơn được đâu".

Phan Trung Thành và tôi là những người sinh sau đẻ muộn, về mặt nghệ thuật sáng tác chúng tôi bị một sức ép rất lớn. Là những anh chị đi trước đã trở thành "cây đa cây đề" trong làng thơ ca từ lâu nay, tạo nên "một rừng cây" nghệ thuật chắn trước mặt muốn luồn lách đi qua không phải dễ. Nghệ thuật là không được bắt chước, sáng tạo là phải khác lạ không thì người ta sẽ cho là mình đi theo lối mòn. Có những câu thơ tưởng chừng như vô hại, nhưng rốt lại nó là của ai đó rồi thì khác nào là "ăn cắp". Dù vô tình hay cố ý, lặp lại lối mòn của ai đó đều không hay. Đó là sức ép khá lờn với những người sáng tác trẻ, họ phải có một lối đi đặc trưng riêng của mình, để có một chỗ đứng trong rừng đại thụ thơ ca. Một lời thơ nào đó ngọt ngào thì cũng đã có rồi, hoặc tình cảm chua cay vì mối tình dang dỡ cũng đầy ấp, hoặc trách cứ người mình yêu đương sao lại quên đi những kỷ niệm xưa thì sao ví von bằng Hàn Mặc Tử?Thế thì, câu chữ của ta phải sao đây? Nhưng ngẫm đi ngẫm lại kiểu nào cũng là "chữ viết" và kết hợp với giấy thì nó tạo ra bất cứ cảm xúc nào đó:

"Ngay cả khi còn sống

giấy là quan tòa của chính bạn đó thôi.

Hiện trường bát nước xáo toàn chữ

nhúng thứ gì cũng không thoát vị cay đắng".

Vậy thì, tại sao ta không định nghĩa "chữ viết" và sắp đặt nó thành một bài thơ, nó sẽ gói gọn tất cả những nỗi lòng của con người rồi còn gì...

Song, cũng có cái khó ở chỗ. Bài thơ nói về "chữ để viết" là bài thơ đề tài nào". "Viết về em"...

Biết là tựa đề là "Chữ để viết về em", nhưng những dòng đầu ngang ngang vừa là cá tính của nhà thơ Phan Trung Thành vừa "đưa người" nghĩ ngợi đến điều gì đó khác, và chứng minh mình rất giỏi "chữ viết". Cho người ta cảm giác không phải là bài thơ tình, nhưng cuối cùng:

"Trừ

ánh mắt dịu dàng của em!"

Thật bất ngờ ở câu cuối ấy, nó làm cho bài thơ sinh động trở lại. Bật lên tình cảm yêu đương của một chàng trai si tình, giỏi lời lẽ thế, giỏi về cách sử dụng "chữ viết" thế, có bao nhiêu lời trách cứ thế nhưng "ánh mắt dịu dàng của em" đã làm "tan chảy" mọi điều. Tuy có vẻ "xuống cơ" nhưng thực là một người đàn ông dịu dàng, trong đó cũng phải nói thêm là một người đàn ông cao thượng.

Tan chảy mọi thứ bởi "ánh mắt dịu dàng của em"...Thì đã sao.