Vừa chợt tỉnh giấc, Herbert đã nghe thấy tiếng “soạt” lạnh người của tấm trải giường vừa bị rách. Không kìm được một cử chỉ bực bội, anh nhớ ngay đến bản nội quy khắc nghiệt mà bà Bubson dán trong mỗi căn phòng của nhà trọ này, trong đó mục 12 ghi rõ:

Rách nhỏ ở tấm trải giường: 8 xu

Rách vừa: 1 hào

Rách lớn: 1 hào 8 xu

Thế mà lần này chỗ móc rách phải kể là vào loại nghiêm trọng, vì Herbert cảm thấy cả cái xù xì nhốp nháp của chiếc chăn len đến vuốt ve cẳng chân. Mà tất cả tài sản anh có hiện nay chỉ vượt hơn con số định mệnh một hào tám kia chừng vài xu thôi. Anh lẩm bẩm:

- Không. Không thể như thế này được nữa. Bữa qua, ta đã làm một bữa tiệc nhẹ, ăn đứng với một con cá mòi ướp muối và một chiếc bánh nhỏ. Hôm nay thì sẽ là một chiếc bánh nhỏ, không có cá mồi, và ngày mai, chắc sẽ hít thở sương mù của đô thị thay cho cháo.

Anh từ từ đúng dậy, mặc quần áo với những động tác nghèo nàn của một người máy.

Hàng ngàn ngón tay của trận mưa đang dạo một khúc dương cầm trên cửa kính. Herbert rùng mình nghĩ đến cả một ngày mai nữa phải sống trong cái ẩm ướt chết người của sương mù quyện với mưa này.

Anh lại nhìn thấy cái cảnh đám đông muôn thuở, im lặng và tất bật bị hút xuống các ga xe điện ngầm, le lói một thứ ánh sáng trắng lạnh lẽo của các bóng đèn điện lớn tỏa ra. Anh lại nhìn thấy vẻ mặt nhợt nhạt, khỉnh khỉnh của những tên hầu bàn trong các phòng ăn lộng lẫy vàng son, va bóng tối âm âm của những cửa hàng thịt, cá nướng, ăn liền. Anh cũng lại nhìn thấy cái cảnh mười ngàn người thất nghiệp như anh, đang căng mắt đọc những tin tức rao vặt trên tờ Thời Thế.

Và trên tất cả những lầm than hàng ngày đó, anh lại nghe thấy cái giọng chát chúa của bà Bubson đòi tiền. Anh nhớ lại hôm qua, một chiếc xe hơi Limousin tuyệt vời, một chiếc Rolls-Royce, đã đỗ lại bên cạnh anh, sát đến gần như quệt cả vào người anh. Hai bóng đèn điện nhỏ xíu chiếu sáng một khoang xe, đẹp như phòng khách của phụ nữ, căng bằng nhung màu xám phạt, trong có những giò phong lan ghê gớm, trề môi ra như những con chó xồm, đang nằm rũ rượi trong một bình cắm nặng nề bằng bạc. Anh đã suýt kêu thét lên vì ghen tức và đau khổ...

- Chiều nay, vào lúc năm giở - anh nói một cách lạnh lùng - ta sẽ phải giàu có hay là ta sẽ tự sát.

Vào giờ trưa, anh ăn một chiếc bánh nhỏ, và uống một tách nước trà còn ấm. Đến hai giờ ướt như chuột lột, và run lên như cầy sấy, anh phải lánh vào một thứ hành lang ống. Ở đó có một gã sâu rượu dễ thương đã mời anh một ngụm whisky, tu một cách hữu nghị ngay vào miệng chai, vừa uống vừa nghe gã nói huyên thuyên về thảnh phố Capetown, và vùngVeld của xứ Transvaal⁽¹⁾.

Từ ba đến bốn giờ, anh đi tìm sự giàu có bằng cách lang thang dọc theo một bến cảng bề bộn những chiếc tàu chở hàng dơ dáy.

Đến bốn giờ, anh trở về nhà và, như một triết gia, trèo lên giường nằm chờ sự giàu có đến.

Và anh chờ. Với một niềm hy vọng điên rồ, mất trí, không tin rằng sự giàu có lại có thể bác bỏ tối hậu thư của anh đối với cuộc đời.

Cuối cùng những âm thanh êm dịu, nức nở, vọng đến qua màn sương mù: chiếc đồng hồ Westminster đang hát lên báo hiệu năm giờ.

Anh đứng dậy, đi ra phía cửa sổ, mở toang hai cánh cửa.

Sương mù dày đặc đã che hết khoảng không, chẳng còn thấy chóng mặt nữa. Người ta có thể chìm sâu vào đó, như vào trong một chiếc nệm lông mênh mông...

Rất đơn giản, Herbert nhảy xuống...

Mùi ête làm lạnh toát hai lỗ mũi; hai thái dương kêu ro ro như ong, nhưng anh chẳng cảm thấy đau đớn gì hết.

Anh nhận ra một vài bộ sắc phục cảnh sát và cái khung cảnh lạnh lẽo, dơ dáy của một đồn cảnh sát.

- Hắn hoàn toàn không việc gì cả - một giọng nói vang lên đằng sau anh - nhưng tôn ông thì chết ngay.

Lúc đó, Herbert nhìn thấy, ở cách anh hai thước, một hình thể được trùm dưới một tấm “ra” với một đôi chân đi giày da verni thò ra. Theo bản năng, anh hiểu ngay là cần phải nói dối.

- Tôi ngã - anh thì thầm.

- Ngã thế nào? Một tiếng nói ở đằng sau anh.

- Tôi nghe thấy có tiếng động ngoài phố, sương mù làm cho tôi không nhìn rõ, tôi nghiêng người ra, và...

- Có thể là rất đúng như thế - Có tiếng của một giọng nói khác, nhưng lần này rất dịu dàng. Không thể bắt gã nghèo khổ đáng thương này phải chịu trách nhiệm về việc ông chủ yêu quý của tôi đi qua đúng lúc ấy. Sự thương tiếc của tôi là vô hạn, nhưng tôi không thể căm giận anh ta được, cũng như tôi không đòi hỏi một sự trừng phạt nào. Thưa ngài Chánh cảnh sát tư pháp, tôi sẽ đưa con người cùng khổ này về bằng xe hơi của tôi.

- Thưa tôn ông, cử chỉ này thật xứng đáng với tâm hồn cao cả của tôn ông, tiếng nói thứ nhất trả lời.

Herbert cảm thấy mình được nâng dậy và anh nhắm mắt lại. Anh gần như kêu lên vì kinh ngạc, khi mở mắt ra thấy mình nằm trên nệm của một chiếc xe hơi sang trọng. Anh nhận ra màu xám nhạt của nhung, và những giò phong lan trong chiếc bình cắm bằng bạc. Một thanh niên ăn bận rất lịch sự ngồi cạnh anh và đang mỉm cười với anh.

- Tên tôi lả Graham Westlock, vả tôi không phải là một người vô ơn.

- Nhưng, thưa tôn ông...

- Anh sẽ hiểu ngay tức khắc khi tôi nói với anh rằng, bằng cách lao từ tầng ba xuống, anh đã rơi trúng vào Bá tước Hawley Westlock!

- Nhà đại phú Bá tước Westlock?

- Đúng thế! Một vài trăm triệu. Gia đình cổ xưa, keo kiệt khủng khiếp, vì trong cái thời tiết không thể tưởng tượng được này, mà vẫn đi bộ để tiết kiệm tiền xe... Thế mà ngài Westlock quá cố ấy lại là ông chú tôi, và chính vừa rồi là lúc ngài đi lại nhà luật sư để quyết định việc hoàn toàn truất quyền thừa kế của tôi.

- Ôi!

- Bây giờ thì anh hiểu rồi chứ? Bạn thân mến - hãy để cho tôi được gọi bạn như thế - Xin cho phép tôi được tặng bạn cái ngân phiếu mười ngàn bảng này. Vào lúc này, đó là tất cả những gì tôi có trong tay, nhưng tuần sau, tôi lại sẽ có được niềm vui trao cho bạn một ngân phiếu khác với số tiền cũng như thế. Và sau nữa, tôi là một người biết ơn, tôi sẽ mãi mãi lưu tâm đến bạn.

Xe chạy vài phút trong im lặng...

- Ôi! Herbert thì thầm - Chiếc xe hơi mới tuyệt làm sao!

- Nó làm bạn vừa lòng à? Thế thì nó là của bạn đó, bạn thân mến... Không, không, xin bạn đừng từ chối, bạn không làm tôi phải thiếu thốn nó đâu. Tôi chỉ yêu thích những loại xe của các hãng Pháp thôi.

Herbert kết thúc buổi tối trong một nhà hàng thịt cá nướng rất “xịn”. Đêm hôm đó thấy có mặt anh tại một vũ trường mở “chui” rất đắt tiền! Ở đó có một người phụ nữ Ý sắc đẹp hiếm có chú ý đến anh.

Anh tỉnh dậy trong một khách sạn hạng nhất và mơ màng về những thú vui của bọn giàu có ở đô thị.

Chợt nhớ lại nguồn gốc của mình là người xứ Ecosse⁽²⁾, anh lựa chọn việc mua một biệt thự có đầy đủ tiện nghi ở gần vùng Leith, một đôi ngựa tai dài, và một khẩu súng săn thật đẹp.

Thêm nữa, anh sẽ bán lại chiếc Limousin.

NGÔ VĂN QUỸ dịch từ nguyên bản: La fortune d’Herbert

Chú thích:

(1) Transvaal là một tỉnh của Nam Phi có nhiều mỏ sản xuất vàng và kim cương lớn nhất thế giới (người dịch)

(2) Người xứ Ecosse có tiếng là căn cơ, keo kiệt (người dịch)