Chử Đồng Tử mình trần chỉ có miếng vải bằng bàn tay che dưới bụng ra cánh bãi. Đang mùa xuân, rau màu xanh tốt chẳng cần vun xới, nhà nông ra đồng trông trời, trông đất, trông cây...

Ngoài bãi sông có vuông cát Chử để trống. Thỉnh thoảng chàng ra vùi mình. Hôm nay, chàng tới đó vừa lúc con rùa vàng to bằng cái sàng ở sông lên. Loài vật có tiếng chậm chạp cho Chử thấy nhỡn tiền nó vùi mình điệu nghệ. Rùa khua chân cát cuồn cuộn thoáng chớp rùa biến mất để lại mặt cát phẳng trang. Một quầng sáng hồng hồng tía tía bốc lên. Chử toan bước tới xem thì rùa chui lên bò xuống nước. Ôi, rùa vàng ủ mình! Lên nữa nhé! Chử ngắm dòng sông đang trôi chảy như một dải lụa đào. Mắt Chử sáng lên khi thấy lão Câu thả thuyền giữa dòng. Lão trở thành bạn vong niên của chàng đã mấy mùa cá mòi rồi. Lần gặp gỡ đầu tiên với lão thật bất ngờ. Chử từ cát chui lên thấy lão ngồi bên bếp than hồng rừng rực; xếp đầy những con cá mòi bọc lá bưởi bung. Mỡ cá nhỏ giọt thơm ngầy ngậy. Lão lên tiếng:

- Này cậu ngồi lại đây. Cá của sông. Sông chúng ta đều làm chủ.

Lão làm chủ suốt dòng sông từ thượng nguồn ra bể. Lão bồng bềnh thuyền câu biết buông cần ở những nơi có nhiều cá nhất. Chỉ lão mới biết hết cá tôm dòng sông Cái này; chỉ lão mới thưởng thức hết sự tuyệt khẩu đặc sản suốt dòng sông mẹ của đất nước. Món môi cá thiểu ở thượng nguồn. Món riêu, món gỏi những đầu trôi lườn mè ở trung du. Thăn trắm đen kho thịt ba chỉ ăn với bánh chưng ngày tết. Miếng cá mòi nươm mỡ, đầu mùa nước xiết con mòi về lượn lờ cửa sông gặp bể. Lão thuộc sông núi đất nước như thuộc lòng bàn tay. Quê Chử - vùng giang khúc tả ngạn hạ lưu này lão rành từ bãi sông ngồn ngộn phù sa đến nội đồng đầm lầy ngút ngàn lau sậy quạnh vắng. Lão biết cha con Chử nghèo đến nước chỉ có chung một cái quần dài... Lão hơn tuổi cha Chử nhưng kết bạn với Chử thân thiết. Chử say tài nghệ tôm cá của lão nhưng lão bảo chuyện của Chử mới là chuyện, ra chuyện!

Mẹ Chử mang bầu tháng thứ bảy vẫn lam làm. Cuối mùa lũ, nước ngoài cánh bãi còn ngang lưng bà đã vội rã lo tính vụ màu. Gặp kỳ cá hội. Cá trong đầm ra, cá dưới sông lên chen vây đua bơi. Nước tung trắng bãi. Sóng rùng rùng chao đảo cánh bãi. Cá xô bà ngã. Cá vờn vật tung hứng như thể bà cùng hội với chúng. Bà đẻ rơi. Bà vội bế con lên khỏi mặt nước. Tiếng trẻ khóc vang làm cá sững lại, lặng lẽ kéo nhau xuống sông. Nghe Chử kể đến đây, lão Câu đánh tay nói:

- Cá hội giục người chào đời sớm đúng tháng tốt. Quí nhân! Quí nhân!

Lão Câu kéo thuyền úp trên cát, xem Chử tra hạt giống. Tùy từng loại hạt chàng gieo dầy, thưa, nông, sâu. Chàng đặt từng hạt ngô để ngô ra bắp ở phía rãnh cho dễ bẻ. Chàng xuống giống cho thân lạc bò một hướng, ra củ một chiều khi thu hoạch vừa thuận tay nhổ vừa không đứt mất củ. Lão Câu thấy chàng tra hạt giống chắp tay vái Trời, vái Thổ Thần... Chử học mẹ tra hạt từ ngày nhỏ xíu. Mẹ địu Chử ra đồng màu. Ngày đó Chử chỉ được nhìn, sờ vào hạt mẹ không cho. Mẹ bảo chờ lớn đã. Không cho thì lấy mình làm hạt giống vùi xuống cát. Giờ đã trưởng thành Chử ủ mình trong cát xem hạt giống nằm trong cát thế nào? Mưa thấm, nắng truyền mát mẻ nóng lạnh. Con nước lên cát sa như giãn nở ra. Nước rút cát ép nén lại. Lão Câu nghe Chử nói cúi đầu nhìn cát, ngẩng đầu nhìn trời cao. Lão nói:

- Chử làm hạt giống. Mùa... Gieo nên mùa phú lộc!

Mỗi lần qua đây mỗi lần lão ghé thăm Chử. Lần này Chử sẽ cho lão xem chỗ rùa ủ mình. Nhưng lão cho thuyền xuôi. Chử bới cát tính vùi mình. À, lần này vùi mình đứng thẳng xem sao? Chử vừa bới được hố cát nông choèn thì thấy trống dong cờ mở xuôi tới. Cảnh kia là thuyền công thuyền quan rồi! Chử vùi mình chờ thuyền qua. Một lát nghe tiếng thuyền cặp bến, tiếng bước chân, tiếng hối quây màn tắm. Chàng tự trách mình chạy vào ruộng ngô không chạy lại nằm ở đây. Chàng thu mình lại khi nước dội ào ào cát quanh mình giãn ra. Có bàn chân nho nhỏ dẫm lên người chàng. Sạn cát li ti xiết vào da thịt. Rồi những ngón tay bới cát trên người chàng ngập ngừng. Chử Đồng Tử đành phải ngồi dậy. Thấy giai nhân lồ lộ, chàng nhắm tịt mắt lại. Nàng gọi:

- Chàng ơi, mở mắt ra!

Chàng nói:

- Tự nhiên đến quây màn chỗ đất người ta trồng trọt.

Nàng nói:

- Đất nhà chàng cũng là lãnh thổ cha thiếp cai quản. Chàng ơi! Thiếp là công chúa Tiên Dung. Còn chàng tên là gì?

Chàng đáp:

- Hạ thần là Chử Đồng Tử!

Nàng dội nước lên mái tóc rễ tre đầy cát của chàng:

- Chàng ơi! Chúng mình thấy nhau rồi!

Chàng run giọng:

- Thưa công chúa, thần chỉ là kẻ cày cuốc nơi thôn dã!

Nàng khẽ nghiêng cần cổ kiêu sa.

- Người là đàn ông! Trước nay thiếp không chịu xuất giá tòng phu. Phụ vương bắt thiếp cấm cung. May nhờ có viên bộ tướng xin cho, lại thường tháp tùng để tang bồng hồ hải. Lần này thiếp tính du miền sơn cước. Bộ tướng đánh tay bảo xuôi sông Cái. Giang khúc quê chàng đang mùa xuân hữu tình! Lạy Trời! Chúng mình... duyên tiền định!

Nàng nhìn đăm đắm vào lồng ngực vạm vỡ của chàng. Bỗng tiếng nhạc nổi lên tưng bừng. Đoàn thuyền dưới sông xếp hàng tiến vào vuông cát. Chử Đồng Tử sững người thấy viên quan trước mũi thuyền. Lão Câu!... Lão... lão áo mão triều phục. Gương mặt hiền từ mọi khi giờ kính cẩn oai phong. Chàng vội vơ xiêm y của Tiên Dung. Một cơn gió lớn nổi lên cuốn phăng cái màn bay dọc luống khoai lang. Trong cái hố nông choèn.Tiên Dung và Chử Đồng Tử bối rối nép sát vào nhau.

Cần Thơ, 18.7.2000