Nguyễn Trí vào Hội Nhà văn thực ra không làm ai ngạc nhiên. Cách đây hơn 2 năm (2013), giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam cho tập truyện ngắn Bãi vàng, đá quý, trầm hương đã biến tên tuổi anh thành “hot” trên văn đàn Việt Nam. Từ đó, truyện ngắn Nguyễn Trí thường xuyên xuất hiện trên khắp các mặt báo trong Nam ngoài Bắc, chưa kể anh còn được các nhà xuất bản săn đón, “đặt cọc” trước. Sức hấp dẫn của cái tên Nguyễn Trí không chỉ do “tài văn” đem lại mà còn vì ở anh hội tụ nhiều sự “khác người”. Gương mặt đen đúa cày sâu những vết nhăn do thời gian và sự khó nhọc, cái trán vồ, thân hình thấp bé nhưng rắn đanh, toàn bộ con người Nguyễn Trí toát lên vẻ phong trần và “cực ngầu” khiến người ta nghĩ Trí là dân “anh chị”. Nhưng khi tiếp xúc với anh, sự dè dặt của người ta lui dần, nhường chỗ cho lòng cảm phục một con người không ngừng vươn lên, bất chấp mọi nghịch cảnh.

Nguyễn Trí sinh năm 1956, quê gốc Quảng Bình. Thời thế xô đẩy anh qua nhiều vùng đất, làm nhiều nghề nặng nhọc: đào đãi vàng, tìm trầm, chặt củi đốt than, giết mổ heo… Học hành dở dang, anh lăn lộn trong giới giang hồ nhiều năm trước khi cầm bút viết vào năm 2009. Với sự hỗ trợ tích cực của nhà văn Hồ Anh Thái, truyện ngắn đầu tay Nín lặng khóc in trên báo Tuổi Trẻ cuối tuần của Nguyễn Trí đã làm bạn đọc bất ngờ. Sau đó là hàng loạt truyện ngắn được viết bằng giọng văn “giật cục”, tưng tửng, với hàng trăm nhân vật gồ ghề góc cạnh, gồm: thợ đào đãi vàng, lâm tặc, đĩ điếm, chủ chứa, osin, dân nghèo thành thị… Thế giới bần cùng ấy sống, hít thở, yêu đương, sinh con đẻ cái… trong lao động cực nhọc, hiểm nguy bủa vây, thiện ác lẫn lộn. Chính giọng điệu lạ, những nhân vật hoang dã, bụi bặm trong cõi hỗn mang, xô bồ khuất lấp của cuộc sống gần như “ngoài vòng pháp luật” được Nguyễn Trí mô tả rất sinh động đã mang lại cho tác phẩm của anh sức lôi cuốn và nét riêng không trộn lẫn.

Ngay sau Bãi vàng, đá quý, trầm hương, Nguyễn Trí xuất bản tập truyện ngắn Đồ Tể (Nhà xuất bản Trẻ) tiếp tục gây xôn xao dư luận. Như diều gặp gió, anh cho ra lò tập tiểu thuyết Thiên đường ảo vọng (Nhà xuất bản Trẻ), tập truyện thiếu nhi Tuổi thơ không có cánh diều (Nhà xuất bản Kim Đồng) và mới đây là tập truyện ngắn Ảo và sợ (Nhà xuất bản Trẻ).

Bạn đọc lo ngại Nguyễn Trí sẽ “hết vốn” sau thời gian ào ào in tác phẩm, nhưng để minh chứng “kho” văn chương chữ nghĩa vẫn còn đầy ắp của mình, anh khoe hiện đang viết tiểu thuyết và trong đầu đang có… 5 truyện ngắn. Đáng nói là dưới ngòi bút của Nguyễn Trí, thế giới của những con người thuộc tầng lớp “dưới đáy xã hội” không thiếu giết chóc, lọc lừa, xảo trá nhưng đây đó vẫn lấp lánh vẻ đẹp của tình người. Giọng văn thô mộc vốn là cá tính của anh cũng thi thoảng chen những đoạn rất đẹp, rất trữ tình (truyện ngắn Đồi đất đỏ…).

Hành trình văn chương của Nguyễn Trí mới chỉ bắt đầu, bạn đọc vẫn đang chờ anh mang đến những điều bất ngờ…

Hoàng Ngọc Điệp

*

Lời giới thiệu Sự hấp dẫn của đời sống

Truyện ngắn đầu tiên của Nguyễn Trí mà tôi đọc là Nín lặng khóc. Ngày nọ bỗng nhiên trong hộp thư điện tử của tôi xuất hiện một bức thư lạ, ở ô trống để viết thư chỉ là một truyện ngắn được dán thẳng vào, không kèm theo một lời giới thiệu hoặc nhắn gửi. Tôi đọc thử mấy dòng. Cái tên tác giả Nguyễn Trí thì còn lạ lẫm, nhưng một trang đầu đã chứng tỏ người viết có chữ và biết dùng chữ, có chuyện và biết kể chuyện. Văn có không khí và có màu sắc. Chất Nam Bộ. Văn cũng rất riêng và có ý thức làm cho độc đáo. Cái không lạ mà lạ của lời ăn tiếng nói thông thường. Câu chuyện tưởng như khó éo le hơn, dẫn đến một kết cục bất thường. Tác giả dụng công tìm một cách lý giải khác chút nữa thì cái bất thường ấy sẽ là một cách xử lý độc đáo thật sự. Chỉ riêng cái tên truyện gốc hơi lâm li cải lương, và tôi đã đổi tên để giảm bớt sắc độ, thành Nín lặng khóc, cũng là chữ trong truyện của tác giả lẩy ra mà thôi. Cũng như một số truyện sau này của Nguyễn Trí, khi đưa in, tôi đã giúp tác giả đổi tên cho phù hợp hơn với nội dung, cũng để bớt lâm li và bớt cái thật thà phô lộ ngay từ nhan đề.

Những truyện ngắn đầu tay của Nguyễn Trí từ đó xuất hiện trên Tuổi Trẻ cuối tuần, Thanh Niên, Đại biểu nhân dân, Văn Nghệ... Lúc ấy Nguyễn Trí mới tiết lộ chút ít về nhân thân. Tác giả ở độ quá tuổi năm mươi, quê gốc Quảng Bình, sinh ra ở Bình Định, phiêu bạt từ Huế lên Tây Nguyên, vào Sài Gòn, hiện định cư ở Đồng Nai. Ông trải qua nhiều nghề như đi tìm trầm, đào đãi vàng, tìm đá quý, chặt củi đốt than, dạy tiếng Anh... rồi bây giờ làm thợ ở Đồng Nai để nuôi hai cháu nội. Truyện Trại viên cũ quay lại đông lắm, tôi có cảm tưởng ông viết lại những điều mắt thấy tai nghe khi đi thăm con ở trại cai nghiện. Ông bảo: Tôi từng mơ mộng đàn hát văn chương, từng làm thợ, dạy tiếng Anh mà con tôi giờ ra thế này, đau xót quá. Ông kể có lần trong một nhà sách, nghe hai người trò chuyện và trao đổi cho nhau địa chỉ email của tôi, ông lén ghi lại rồi gửi cái truyện ngắn đầu tiên cho tôi xem sao. Từ đó mà kết nối một mối quan hệ. Nguyễn Trí thường gửi bản thảo cho tôi biên tập, rồi tùy tôi gửi cho báo nào phù hợp. Thời gian đầu, ông ra tiệm cà phê Internet ngồi viết luôn trên máy của tiệm. Viết luôn vào ô trống để viết thư. Về mặt kỹ thuật, khi cắt dán truyện ấy vào một văn bản Words thông thường, tôi phải rất mất thời gian để chỉnh lại, sửa từng cái dấu chấm dấu phẩy bị đập cách đứt rời ra. May mà những truyện ngắn ấy có chất, nó đủ sức giữ cho người biên tập ở lại chia sẻ chứ không bỏ đi. Nó đáng để cho người biên tập dụng công. Và bây giờ, đáng để cho độc giả bỏ thời gian để đọc.

Chùm truyện Bãi vàng, Đá quý, Trầm hương thực sự là nếm trải của người trong cuộc. Văn chương tưng tửng, tung tẩy đối đáp giữa nhân vật với nhân vật, giữa nhân vật với người đọc, giữa người viết với người đọc. Không cần rạch ròi phân định, bởi sự chồng mờ, chèn lấn tạo nên nhiều sắc độ hơn và mở rộng liên tưởng hơn. Nguyễn Trí đưa người đọc đi qua những cuộc đối thoại ấy, rồi cắt nghĩa từng khái niệm, cắt nghĩa từng hành vi và tâm trạng của dân giang hồ. Những bươn chải, những mưu tính, những nghĩa cử trong đám giang hồ với nhau, có lúc cuốn hút, có lúc gây hồi hộp, có lúc gây phẫn nộ hoặc khiến người đọc rưng rưng. Như vậy tác phẩm của Nguyễn Trí gây hấp dẫn bằng chất sống thực và sự từng trải.

Bây giờ Nguyễn Trí nói đã sắm một cái máy tính xách tay, không phải ra quán ngồi viết như trước. Chẳng biết ông có còn thói quen viết xong đem đọc cho bạn bè nghe để góp ý ngay tại quán nữa hay không? Vì văn chương của Nguyễn Trí là kiểu hấp dẫn nhờ một đời sống thực và cần được nghe thêm bồi đắp từ những người đã nếm trải thực.

Hồ Anh Thái