Ban ngày hay ban đêm, công viên bao giờ cũng là một thế giới nhiều dạng vẻ nhất của cuộc đời. Chợ chỉ có "kẻ cắp", "bà già", kẻ mua người bán. Nghĩa địa chỉ có người chết và thỉnh thoảng là những kẻ... đào trộm mả. Công viên là tổng hoà của thiên đường và địa ngục, cõi tiên và cõi tục, nơi mộng ảo và chốn thô lậu của trần gian. Những du khách hay những cặp tình nhân thánh thiện sẽ gặp ở đây một thiên nhiên khoáng đạt với rừng cây và trời nước, với những con đường lát gạch hoặc trải sỏi cắt chéo qua những vạt cỏ xanh, chạy vòng quanh mặt hồ thoáng rộng tràn ngập nắng và gió mát mùa hè, bảng lảng sương khói mùa đông. Những kẻ "trốn chúa lộn chồng" tha hồ trao cho nhau những cái hôn vụng trộm dưới những vòm cây, ghế đá, bất kể ban ngày hay buổi tối, thậm chí tranh thủ và hối hả làm tình, tìm mọi cách để thoả mãn nỗi khát khao nhau. Với trẻ con và người già, công viên là thế giới mộng ảo của tuổi thơ và của những hoài niệm. Những cặp vợ chồng "lịch thiệp", sĩ diện một cách có văn hoá, rủ nhau đến công viên để cãi nhau, trút lên nhau mọi sự bực bõ và nhàm chán của đời sống gia đình... có biết bao cô gái đã đánh mất tuổi trinh nữ dưới những gốc cây kia? Có biết bao gã đàn ông cùng thề thốt một điệp khúc giống nhau dưới một vòm cây với hàng chục người phụ nữ nhẹ dạ? Và ban đêm, trong những góc khuất lẩn dưới bóng tối vòm cây là "thế giới" riêng của đủ loại đĩ điếm, nơi ẩn nấp và hành nghề của đủ loại trấn lột...

Vào một buổi tối tháng tư, các chiến sỹ an ninh đã bắt quả tang trong một góc tăm tối nhất của công viên một ả điếm đang hành nghề với một người đàn ông có tuổi. Tiếng long của dân làng chơi gọi trường hợp này là "đi tầu nhanh". Trong cấp độ đĩ điếm, đây là loại hạ đẳng nhất. Loại cao cấp chỉ hành nghề ở các khách sạn, các restaurant mi ni. Loại trung cấp thường giả danh thành các chiêu đãi viên ở các quán giải khát, rồi dẫn đến các "vòm", các "động" đã thuê sẵn. Loại hạ đẳng thường là những gái già, hết tơ mỡ, kém nhan sắc. Chập tối họ thơ thẩn bên ác vườn hoa, dọc những con đường công viên hoặc che mắt công an bằng một mẹt thuốc lá, một ấm nước chè, gặp khách, ngã giá xong, các ả dẫn khách vào các góc tối công viên, "đi nhanh" trong năm mười phút rồi lại ra đón lượt khách mới.

Thị là một loại điếm hạ đẳng. Các chiến sỹ công an phường X. đã để ý đến thị từ hơn tháng nay, nhưng chưa có điều kiện bắt quả tang. Thực ra, trông thị cũng không đến nỗi nào. Thị vận bồ đồ xoa mỏng, màu xanh lam, loại bộ đồ mặc ở nhà của các phụ nữ biết làm đẹp cho mình, tức là ngoài sắc màu lộng lẫy còn có thêm những đường đăng ten viền trên cổ áo, cánh tay, có bông hồng thêu trước ngực. chính anh công an trẻ khi áp giải thị về đồn cũng phải thàm nhận xét rằng vẻ bề ngoài của thị còn mầu mỡ lắm. Bộ ngực không mặc áo xu chiêng nây naỷa và có phần còn chắc nịch, đôi cánh tay trần trắng và mỡ màng, bộ mông núng nính tròn căng đầy khêu gợi cảm giác nhục dục... Điểm xấu nhất ở trên người thị có lẽ là khuôn mặt. Một khuôn mặt tròn, đã bôi son phấn nhưng vẫn không tôn cao một mi li mét nào cái mũi tẹt, không làm mỏng bớt đi chút nào cái môi dầy. Duy có đôi mắt là đẹp, một đôi mắt to và đen, hơi u buồn nhưng dịu dàng. Ở nông thôn, người như thế ắt có giá, nếu đức hạnh, gia đình tốt, hẳn mười bẩy mười tám tuổi đã có khối đám nhăm nhe ăn hỏi.

Gã đàn ông thì thật là thảm hại. Một bộ mặt choắt cheo, đen đúa, với đôi mắt ti hí, cái mũi diều hâu và hàm răng nhô, đen như răng cải mả. Đã thế, thân hình gã lại cao lòng khòng và gầy nhom. Gã mặc chiếc áo bay màu cỏ úa đắt tiền mà đôi vai gồ cao lên như hai cái mấu của loại ghế tựa ba nan cải tiến. Chiếc quần si mi li màu cứt ngựa rộng thùng thình không che giấu được đôi chân sếu gầy ngẳng, vì mỗi khi gã bước, cái đầu gối xương xẩu lại nhô ra phía trước như mấu của một đoạn gộc tre.

Giấy tờ trong túi áo gã đàn ông cho biết: tên gã là Khúc Văn Khích, phó chủ nhiệm hợp tác xã nông nghiệp N. Gã lên Bắc Thái mua trâu cho hợp tác xã. Tiền gã dắt theo bạc triệu. Có cả séc chuyển khoản khống chỉ. Nhưng gã thừa tinh khôn để tiền bạc cho một đàn em giữ ở khách sạn, chỉ dắt theo cái túi vài chục ngàn tiêu xài. Nhìn gã, có thể ước đoán hai khả năng: Một là vợ gã ở nhà quá xấu xí gầy guộc, đen đủi, gã muốn ra tỉnh tìm một sự phốp pháp, nõn nà, núng nính, nây nẩy để bù đắp lại nỗi thiếu hụt và thèm khát của gã. Hai là, gã thực sự là một kẻ phóng đãng, một tên sâu mọt và tham nhũng có hạng. Thời buổi bây giờ, của Nhà nước, của tập thể, tức là không của ai cả. Cha chung chẳng ai buồn khóc. ở nông thôn, dân trí còn thấp kém, lại bị nhốt bao nhiêu năm trong cái "lồng" hợp tác xã, cho nên từ anh đội trưởng sản xuất trở lên đều có thể phất lên nhanh chóng nhờ hà lạm vào của cải tập thể. Chắc chắn gã là một người như thế. Vậy thì tội gì mà không tiêu xài. Mang tiền đủ mua hai chục con trâu, nhưng gã chỉ mua mười bẩy con thôi. Tiêu đi ba con trâu với gã có nghĩa lí gì. Và thế là tối nay gã đến đây tìm thị. Ngưu tầm ngưu mà.

☆☆☆

Đồn cảnh sát phường nằm cách công viên một đoạn phố. Đây là một địa bàn phức tạp nhất quận, có chợ lớn, có công viên, có cả một cái "xóm liều" ven đê do dân tứ xứ tụ họp. Một địa bàn xung yếu như thế nên hầu như các chiến sĩ an ninh ở đây nhiều ngày phải trực hai mươi bốn trên hai mươi bốn giờ.

Trực ban giờ này là một nữ trinh sát còn trẻ - thiếu uý Lê My. Trong bộ sắc phục công an trông chị có vẻ cứng cỏi và già dặn hơn so với tuổi ba mươi nhăm. Giá như Lê My diện một bộ áo phông, quần bò, hay quần thụng mà phụ nữ bây giờ đang ưa dùng, lại thêm chút son phấn nữa, chắc chắn cái phần nữ tính vốn tiềm ẩn ở chị sẽ nổi trội hơn rất nhiều.

- Báo cáo đồng chí trực ban, có một trường hợp vi phạm an ninh mà chúng ta cần phải xử lý...

Trong khi chiến sĩ phụ trách địa bàn báo cáo, Lê My nhìn lướt hai công dân mới đến bằng con mắt nghề nghiệp, nghĩa là chị thử phán đoán bằng trực cảm và kinh nghiệm nghiệp vụ xem họ là người như thế nào, đã từng có tiền án tiền sự nào chưa?

Người đàn bà quay đi, tránh cái nhìn của Lê My, nhưng vô tình thị lại quay nhìn cái gã mà vài chục phút trước đây, thị đã sẵn sàng "đi nhanh" với gã. Chao ôi, thật là một nghịch cảnh, thật quá đỗi ê chề. Trong góc tối công viên thị hoàn toàn không nhận ra mặt mũi gã. Cả lúc bị anh công an giải trên đường, gã đi trước nên thị cũng không hề nhìn thấy mặt mũi gã. Ừ thì tắt đèn, nhà ngói cũng như nhà tranh, miễn là thị kiếm được chút tiền. Nhưng bây giờ, mặt đối mặt, thị mới thấy hết cái ê chề, nhục nhã của cái nghề kiếm cơm tanh tưởi này. Không những gã xấu xí, đen đủi mà có lẽ gã còn già nua đến gấp ba lần tuổi thị. Bộ quần áo của gã mới nhom nhem, nhàu nát làm sao. Đúng là một gã lái trâu. Lúc chuẩn bị vào bóng tối, gã bảo: "Vài hôm nữa về, anh lại hẹn gặp em ở đây. Thắng "quả" này, anh sẽ tặng hẳn em một con trâu..."

- Anh chị cho xem giấy tờ - Lê My mở quyển sổ trực ban rồi nhìn xoáy vào gã lái trâu.

Đang đứng khom người, nghe nhắc đến mình, gã lái trâu bỗng co rúm lại. Thật là nghịch cảnh, mới hôm kia thôi, trước khi lên đường làm công vụ, gã còn quát lác ầm ĩ với mấy người xã viên mua chịu phân đạm hợp tác không kịp trả tiền ngay trước trụ sở hợp tác xã. Nếu như cái mũi diều hâu của gã lúc ấy dài ra bao nhiêu, đỏ tía lên bao nhiêu thì bây giờ nó quặp lại và tái mét hẳn đi.

- Dạ, giấy tờ tôi đã nộp hết cho đồng chí... - Gã nói ấp úng và nhìn liếc con mắt một mí ti hí sang đồng chí trung sĩ.

Một tấm thẻ chứng minh thư và tờ giấy giới thiệu có con dấu hình bầu dục được anh chiến sĩ trinh sát đặt lên bàn.

"Họ tên Khúc Văn Khích. sinh năm 1937. Nghề nghiệp: làm ruộng. Quê quán: Thôn X, xã Y, tỉnh Z. "Đó là toàn bộ lý lịch sơ bộ của gã. Tờ giấy giới thiệu có ghi thêm chức danh: Phó chủ nhiệm hợp tác xã nông nghiệp N., được cử đi công tác các tỉnh miền núi để hoạt động dịch vụ tổng hợp, tạo điều kiện phát triển sản xuất nông nghiệp.

Lê My ghi vắn tắt những dòng chữ trên vào sổ trực ban. Chị lắc đầu buồn bã. Mỗi một làng quê chỉ cần có một vài cán bộ như thế này thì không biết dân tình còn đói khổ đến bao giờ...

- Còn chị? - Lê My quay sang người đàn bà. Nhưng ngay lúc đó anh trung sĩ đã ghé vào tai chị nói thầm:

- Trường hợp này chúng tôi đã theo dõi ả suốt một tháng nay. Ả là một gái điếm chuyên nghiệp vẫn hành nghề ở khu vực công viên...

Lê My khoát tay cho anh trung sĩ, tỏ ý đã hiểu mọi chuyện. Chị nhìn thẳng vào mặt người đàn bà và bỗng nhắm mắt lại một giây như cố lục tìm trong kí ức một hình ảnh nào đó mà chị đã gặp lâu lắm rồi. Ở đâu nhỉ? Ta đã gặp người đàn bà này ở đâu rồi nhỉ? - Lê My tự hỏi mình. Một gương mặt trái xoan với đôi mắt đen láy, cái mũi tẹt và đôi môi dầy. Và kìa, một nốt ruồi lớn ngay giữa nhân trung...

- Quê phải không? - Đột nhiên Lê My bỗng bật ra một câu hỏi. Dường như đó là cái câu bật ra từ tiềm thức của chị, trong cái bộ nhớ không hẳn là của nghề nghiệp mà là của thiên bẩm phụ nữ, một thứ thiên bẩm chỉ có được ở những người có một trái tim dễ rung động, một tấm lòng vị tha và nhân đạo.

Người đàn bà bỗng run bắn lên như vừa bị bàn tay vô hình nào đó bóp nghẹt trái tim mình. Đã mười năm rồi, đây là lần đầu tiên có người gọi đúng cái tên cúng cơm của thị. Cái tên trìu mến suốt một thời thơ ấu, cái tên gắn bó với cái làng nhỏ bên bờ sông Đáy, với ngôi trường làng có cây phượng vĩ già thường trổ bông rất muộn sau mỗi mùa hè. Đúng, mười năm rồi, cái tên ấy đã chết. Cả làng quê của thị người ta cũng đã quên nó đi rồi, hoặc giả nếu có ai nhắc đến thì đó cũng chỉ là tín hiệu của một sự điếm nhục, một vết nhơ mà làng cần phải tẩy rửa. Đào Thị Quê - cái tên ấy đã bị khai tử mười năm rồi. Mười năm nay thị cũng không về làng. Thị có thêm bao nhiêu cái tên mới: Quế, Quỳnh, Quy, Quyên... Những cái tên na ná với tên Quê, nhưng đã mang cái dáng dấp thị thành, đã hoàn toàn nhiễm cái chất thập thành.

- Không. Tên em không phải thế. Em van chị - Thị bỗng khuỵu hai chân xuống, quay về phía Lê My và chắp hai tay trước ngực. Chính thị là người phát hiện ra Lê My đầu tiên, ngay từ lúc bước chân vào phòng. Có những con người mà cả cuộc đời ta sẽ không thể nào quên được dù chỉ gặp một lần. Với thị, Lê My chính là người như thế. Chị ấy vẫn như xưa, vẫn như mười năm về trước. Có khác chăng là những nếp nhăn ở đuôi mắt mau và sâu hơn. Ôi giá như vạt đất dưới chân Quê bỗng sập xuống, chôn vùi Quê đi để cho Quê không phải nhìn thấy chị. Giá như trước mặt Lê My, Quê chỉ có duy nhất cái tâm trạng của một tội nhân trước quan toà. Nhưng cuộc đời thật trớ trêu và tàn nhẫn quá. Mười năm Quê trốn chạy, trốn chạy một cách chui lủi và đê tiện, vậy mà giờ đây Quê vẫn không trốn thoát được ân nhân của mình. Cuộc đời Quê, từ cái năm đầy cay đắng và khổ ải ấy, Quê sợ nhất là phải gặp lại những người tốt, những người từng cưu mang và mong muốn cho mình thực sự được sống với ý nghĩa con người.

Dường như Lê My đã đọc được những ý nghĩ trong đầu người đàn bà. Chị nói với đồng chí trung sĩ:

- Đồng chí đưa chị ấy sang phòng bên. Tôi sẽ làm việc với chị ta sau.

Còn lại gã lái trâu trong phòng. Gã cuống quít xoa hai bàn tay xương xẩu như những khúc rễ tre vào nhau và lắp bắp cái giọng khan đặc thuốc lào:

- Báo cáo đồng chí. Không, xin lỗi. Kính thưa chị... Tôi trót dại... Tôi đi mua trâu cho hợp tác xã... Vụ rét vừa qua, chúng tôi bị chết nhiều trâu quá. Nghe nói ở đây có nhiều dịch vụ mát xoa. Chúng tôi quê mùa, quanh năm bùn đất phân gio... Nhân chuyến đi công tác, tôi cũng muốn biết cái văn minh của...

Mặc dù mấy lần cố kìm lại, nhưng Lê My cũng không thể kìm nổi tiếng cười.

- Văn minh ư? Chính anh đã góp phần giết chết cái nền văn minh của thành phố... Chúng tôi bắt buộc phải gửi công văn về địa phương...

- Em van chị... Em xin chị... Chị làm thế thì sinh mạng chính trị của em coi như hết. Ở địa phương, em là người có uy tín và lý lịch trong sạch. Vụ khoán vừa rồi, hợp tác giảm biên chế đến hai phần ba cán bộ, nhưng em vẫn được đảng uỷ và nhân dân tín nhiệm giữ lại. Đời em chỉ trót dại một lần này thôi. Em xin hứa... Em nguyện sẽ phấn đấu... Em xin chịu phạt vi cảnh, bao nhiêu cũng được. Chỉ xin các đồng chí đừng gửi công văn về xã.

Gã vừa nói vừa mếu máo. Gương mặt gã dúm dó lại. Trong đôi mắt gã vừa có sự hoảng loạn vừa có nỗi ăn năn thành khẩn.

Lê My chống tay lên trán thở dài. Chị không muốn nhìn vào mặt gã. Một thằng đàn ông đã có gan đi chơi gái mà sao lại hèn hạ và thảm hại đến thế. Chao ơi, sinh mạng chính trị. Con người như gã mà còn dám nói cái điều ấy bằng cái vẻ mặt và giọng nói đầy cuồng tín và chân thành. Thà rằng gã cứ nói toẹt ra rằng gã bức bí quá, cần được giải toả, có lẽ chị sẽ thương hại gã và đỡ tởm lợm hơn.

- Kính thưa chị, em... - Chừng như thấy những lời nói của mình đã làm người nữ công an mủi lòng, gã xun xoe tiến đến cạnh bàn, lấm lét nhìn xung quanh rồi bất ngờ rút từ trong túi áo ra một xấp tiền năm ngàn mới cứng, đặt lên bàn - Em... có một chút quà nhỏ gửi cho các cháu, mong chị vui lòng...

- Tôi cấm anh... - Lê My bỗng xô ghế đứng dậy. Ánh mắt đượm buồn pha chút chế giễu, chua xót vừa nãy, bỗng sắc lạnh, bừng bừng giận dữ - Chúng tôi sẽ lập biên bản về sự xúc phạm đến cơ quan an ninh của anh.

- Dạ thưa... Em... Em hoàn toàn xuất phát từ lòng quí mến chị - gã lái trâu run bắn, vội vã thu ngay xấp tiền lại.

Lê My không kìm nổi sự khinh bỉ. Chị bỏ vào phòng trong. Gã lái trâu hốt hoảng nhìn quanh quất như cố tìm một lối thoát. Rồi gã lắng tai nghe. Hình như người nữ công an trao đổi một điều gì đó với người lãnh đạo của mình về gã.

Lát sau, Lê My trở lại phòng. Chị đã bình tĩnh trở lại, sự bình tĩnh của một người vô cảm khi bước qua một đống phân rác bên đường.

- Anh có thể về. - Chị nhìn đồng hồ và đưa cho gã giấy tờ - Nhưng trước khi anh đi khỏi đây, tôi cũng cần phải nói với anh mấy lời...

Gã lái trâu vơ vội giấy tờ đút vào túi áo. Rồi như một con chiên trước Chúa, gã thỗn mặt chờ đợi.

- Dạ, xin chị cứ dạy...

- Trước hết, anh bỏ cái kiểu xưng hô khúm núm và hèn hạ ấy đi. Nó không tỏ đúng tư cách một người đàn ông ở tuổi như anh. Tôi biết, trước những người nông dân ở làng quê anh, anh hống hách chẳng kém gì những tên ác bá ngày xưa. Thứ hai, việc chúng tôi tạm tha cho anh về là xuất phát từ việc muốn tạo điều kiện để anh hoàn thành tốt công việc mà hợp tác xã đã giao phó cho anh, chứ hành vi tối nay của anh, với cương vị một người cán bộ đang giữ trọng trách ở hợp tác xã, thì thật không thể tha thứ được. Anh hãy suy ngẫm. Khoá tới này, tốt nhất là anh hãy tự xin thôi việc để làm một gã lái trâu thuần tuý...

Lê My dừng đột ngột. Chị ngán ngẩm quay đi không muốn nói tiếp những điều chị định nói với gã.

- Dạ.. Em xin nghe lời chị... - Hết khoá này em cũng xin nghỉ. Em thấy mình thật không xứng đáng với nhân dân...

Gã bỗng cười nhăn nhở. Cái cười thật tởm lợm khiến Lê My không thể chịu nổi. Chị lấy tay xua gã như xua một con dê già kệch cỡm và vô xỉ.