Một người chính trực có thể tạo nên sự khác biệt, một sự khác biệt sống còn.

ELIE WIESEL

Cuối cùng thì chính bức tranh của Rembrandt cũng đã vén tấm màn bí mật. Sau này, khi mua sắm tại những cửa hàng mang hơi hướm cổ xưa và chè chén tại những tửu quán nhỏ tối tăm ven biển, họ thường tự trách mình đã bỏ qua những dấu hiệu đáng chú ý và họ sẽ cười một cách cảm thông cho những giả định xa vời của mình về bản chất công việc mà ông ta đang làm. Bởi lẽ trong trí tưởng tượng phong phú của mình, không một ai trong số họ có thể nghĩ rằng một người lầm lì, ít nói đến từ miền xa xôi của vịnh Gunwalloe có thể là một người phục chế mỹ thuật, mà lại còn là nhà phục chế mỹ thuật nổi tiếng thế giới.

Ông ta không phải là người lạ đầu tiên lang thang đến Cornwall để che giấu một bí mật, ít có người nào gìn giữ được bí mật của mình một cách đầy cẩn trọng hay theo một phong cách khiến người khác phải hiếu kỳ đến như thế. Chẳng hạn cái cung cách kỳ quặc của ông ta trong việc chọn chỗ ở cho mình với cô vợ rất xinh đẹp và trẻ tuổi. Sau khi chọn được một ngôi nhà thôn dã đẹp như tranh ở rìa vách đá – mà theo như mọi người đây là một căn nhà không dễ gì nhìn thấy – ông ta đã trả trước toàn bộ mười hai tháng tiền nhà và tất cả những hồ sơ giấy tờ đều kín đáo giao cho một tay luật sư vô danh tại Hamburg xử lý. Ông ta đã dọn vào căn nhà hai tuần lễ sau như thể đang điều khiển một trận bố ráp đối với một kẻ thù ở xa. Những người gặp ông ta vào những ngày đầu tiên đột nhập vào ngôi làng đều kinh ngạc về thái độ ngay thẳng của ông. Có vẻ như ông ta không có tên – hoặc giả không muốn cho một ai biết danh tính – và là một kẻ đến từ một nơi mà không ai có thể xác định được. Duncan Reynolds, nhân viên hỏa xa đã hưu trí ba mươi năm nay và được xem như người có kinh nghiệm nhất trong các cư dân tại Gunwalloe, đã mô tả ông ta như “một người tầm thường” trong khi những người khác lại xếp ông vào loại người “khó gây thiện cảm” và có thể nói là “rất khiếm nhã”. Tuy vậy, tất cả đều đồng ý rằng, dù tốt hay xấu, thì ngôi làng nhỏ bé Gunwalloe ở Cornwall đã trở nên một nơi thú vị hơn nhiều.

Với thời gian, họ đã biết được tên ông ta, Giovanni Rossi và cũng như cô vợ xinh đẹp, ông thuộc dòng dõi người Ý. Họ càng tò mò hơn khi có những chiếc xe của chính phủ chở đầy nhân viên đột nhập vào các nẻo đường của ngôi làng vào những khung giờ khuya khoắt ban đêm. Và lại có cả hai gã thỉnh thoảng đánh cá tại vịnh. Dư luận đều đồng tình rằng hai gã này là những người đánh cá dở nhất từ trước tới giờ. Thực tế, họ cũng đều thừa nhận rằng hai gã này chẳng phải là dân đánh cá. Theo lẽ tự nhiên và thông thường tại một ngôi làng nhỏ như Gunwalloe, thân phận thật của kẻ lạ mặt mới đến và tính chất công việc của ông ta đã dấy lên một cuộc tranh luận sôi nổi – một cuộc tranh luận cuối cùng đã được giải quyết bởi bức tranh sơn dầu cỡ 104 x 86 cm, Chân dung một phụ nữ trẻPortrait of a Young Woman, của Rembrandt van Rijn.

Người ta không biết chính xác lúc nào thì bức tranh được gửi đến, nhưng theo sự phỏng đoán của họ, dường như là vào giữa tháng Giêng. Lúc bấy giờ có một sự thay đổi đáng kể trong sinh hoạt hằng ngày của ông ta. Có ngày thì đi dọc theo đỉnh của những vách đá gồ ghề ở bán đảo Lizard như thể đang đấu tranh với lương tâm bất ổn; ngày hôm sau thì trong phòng khách tràn ngập tiếng nhạc kịch, to đến nỗi có thể nghe thấy tiếng than vãn rõ mồn một đến tận vịnh Mount ở Marazion, đứng trước giá vẽ, một tay cầm cọ vẽ, tay kia cầm bảng màu. Do căn nhà gần với con đường mòn ven biển, nếu đứng đúng nơi để quan sát và nghểnh cổ đúng góc nhìn thì có thể thấy ông ta trong phòng làm việc. Mới đầu, người ta ngỡ rằng ông đang vẽ tranh. Nhưng qua thời gian, rõ ràng là ông đang làm công việc thủ công liên quan đến bảo tồn, hoặc đúng hơn là công việc phục chế tranh.

Vào một buổi tối tại quán rượu Lamb và Flag, Malcolm Braithwaite, tay câu tôm hùm đã về hưu, người luôn có mùi của biển cả, thốt lên: “Phục chế tranh là cái quái gì?”

“Là sửa chữa những thứ chết tiệt đấy,” Duncan Reynolds chêm vào. “Một bức tranh giống như một vật sống, là một thứ biết thở. Khi cũ đi, nó sẽ tàn tạ và xệ xuống – giống như ông vậy đó Malcolm.”

“Tôi nghe nói đó là bức tranh một cô gái trẻ.”

“Đẹp nữa,” Duncan gật gà gật gù nói. “Đôi má như hai trái táo, nhìn muốn cắn.”

“Có biết ai là họa sĩ không?”

“Vẫn đang tìm đây.”

Và rồi họ tham khảo nhiều sách, tìm kiếm trên các trang web và tìm gặp những người am hiểu nhiều về hội họa hơn họ – thậm chí với gần như hầu hết cư dân West Cornwall. Cuối cùng, vào đầu tháng Tư, trong cửa hàng của ngôi làng, Dottie Cox thu hết can đảm hỏi người phụ nữ xinh đẹp và trẻ trung người Ý về bức tranh khi cô ta vào mua sắm. Người phụ nữ lẩn tránh câu hỏi bằng một nụ cười đầy ẩn ý. Và rồi cô ta thong dong quay về vịnh, vai đeo túi xách bằng rơm, mái tóc sậm màu bồng bềnh bay trong làn gió xuân. Trong khoảng vài phút người phụ nữ vào cửa hàng, tiếng than vãn của vở nhạc kịch ngưng bặt và tấm rèm cửa sổ của căn nhà khép lại hệt như mí mắt đóng chặt.

Tấm rèm cửa sổ khép kín vào tuần lễ sau đó và người phục chế tranh cùng cô vợ đẹp biến mất không hề thông báo. Trong nhiều ngày, cư dân Gunwalloe đã lo sợ họ sẽ không có ý định quay về, một số người đã tự trách mình vì đã xía mũi vào và rình mò cuộc sống riêng tư của cặp vợ chồng. Rồi vào một buổi sáng, trong cửa hàng của ngôi làng, khi đọc lướt qua tờ Times , Dottie Cox chú ý đến một câu chuyện tiết lộ việc bức tranh của Rembrandt bị mất đã lâu xảy ra tại Washington, D.C. – bức tranh giống bức tranh trong căn nhà ở cuối vịnh. Và như thế bí mật đã được sáng tỏ.

Một sự trùng khớp ngẫu nhiên, cũng trong số báo xuất bản cùng ngày, trên trang bìa tờ Times đề cập đến một loạt vụ nổ bí ẩn tại bốn căn cứ hạt nhân ở Iran. Mảy may, không một ai tại Gunwalloe lại có thể nghĩ rằng có thể có mối liên hệ nào. Hay ít ra là họ chưa nghĩ đến.

❀ ❀ ❀

Khi từ Mỹ quay về, dân làng có thể thấy sự thay đổi ở người phục chế. Mặc dù ông ta vẫn thận trọng về các mối quan hệ cá nhân – và vẫn là người chẳng muốn ở thế bị động khi bị bắt gặp trong bóng tối – nhưng điều hiển nhiên có thể cảm nhận được là gánh nặng trên vai ông ta đã được gỡ bỏ. Trên gương mặt xương và góc cạnh của ông thỉnh thoảng lại nở một nụ cười và ánh mắt màu xanh lá cây trông không bình thường dường như bớt lo lắng hơn. Ngay cả những cuộc bách bộ thường nhật của ông cũng đặc biệt khác xưa. Thay vì nện những bước chân xuống đường mòn như bị quỷ ám trước đây, ông ta giờ như lơ lửng trên những mỏm đá phủ sương mù giống như linh hồn các kỵ sĩ vua Arthur từ một vùng xa xôi quay về nhà sau một thời gian dài.

Vera Hobbs, chủ tiệm bánh nhận xét về thay đổi này “Tôi có cảm tưởng như ông ta vừa rũ bỏ được một lời thề linh thiêng”. Nhưng khi yêu cầu bà ta liều đoán thử về lời thề, hoặc người mà ông ta đã tuyên thệ thì bà từ chối. Giống như mọi người trong thành phố, Vera Hobbs đã tự biến mình thành trò cười khi đoán mò công việc của ông ta. “Vả lại,” bà ta nhắn nhủ, “tốt hơn là để ông ta yên. Nếu không, lần sau ông ta và vợ sẽ thật sự rời Lizard đó.”

Dĩ nhiên, khi mùa hè rực rỡ dần trôi, cả ngôi làng đều quan tâm đến kế hoạch sắp tới của người phục chế. Vì thời gian thuê nhà sẽ kết thúc vào tháng Chín và không có một dấu hiệu rõ ràng nào cho thấy vợ chồng người phục chế có ý định tiếp tục thuê, nên dân làng bắt đầu ngấm ngầm nỗ lực thuyết phục hai vợ chồng ở lại. Theo họ, một công việc có thể giữ chân ông ta lại bờ biển Cornwall là một công việc sử dụng những kỹ năng đặc biệt của ông ta, như thế ông sẽ không còn thời gian để thả bộ trên những ghềnh đá nữa. Thật ra dân làng chẳng ai biết chính xác công việc này đòi hỏi gì và ai sẽ là người đem công việc đến cho ông ta, nhưng họ tự giao cho mình trách nhiệm đặc biệt và cố gắng tìm cho bằng được.

Sau nhiều cân nhắc, cuối cùng Dottie Cox nảy ra ý tưởng về một lễ hội Mỹ thuật thường niên được tổ chức lần đầu tiên ở Gunwalloe và Giovanni Rossi, nhà phục chế mỹ thuật nổi tiếng, là chủ tịch danh dự. Sáng hôm sau, Dottie Cox đề xuất ý tưởng của mình với cô vợ ông ta khi cô tạt vào cửa hàng vào giờ thường lệ. Cô vợ bật cười một lúc. Lấy lại bình tĩnh, cô ta cho biết là rất cảm kích và hãnh diện về lời mời, nhưng không nghĩ là ngài Rossi sẽ chấp nhận, chẳng bao lâu sau, ngài Rossi chính thức từ chối và Lễ hội Mỹ thuật Gunwalloe âm thầm tiêu tan. Điều này cũng không quan trọng, vì vài ngày sau, dân làng được biết là ông đã thuê căn nhà thêm một năm nữa. Lần này, tiền thuê cũng được thanh toán toàn bộ và tất cả giấy tờ hồ sơ cũng lại giao cho tên luật sư vô danh tại Hamburg xử lý.

Và cứ như vậy, cuộc sống lại trở lại bình thường. Dân làng cũng sẽ lại thấy người phục chế xuống làng cùng với vợ đi chợ vào giữa ban ngày và vào giữa trưa, trên người khoác áo Barbour, đầu đội mũ che xuống tận chân mày, ông lại leo lên những mỏm đá. Và nếu như ông ấy quên chào hỏi mọi người cho phải phép, thì họ cũng không cảm thấy phiền hà. Nếu ông ta tỏ vẻ không bằng lòng về một điều gì, họ sẽ không can thiệp vào. Nếu có người lạ xuất hiện trong thành phố, họ sẽ theo dõi từng cử động cho đến khi ông ta đi. Người phục chế và cô vợ có thể xuất thân từ Ý, nhưng gần như giờ đã thuộc về Cornwall và có trời mà biết chuyện gì sẽ xảy ra nếu có kẻ điên khùng nào có ý định làm cho vợ chồng họ bỏ đi một lần nữa.

Tuy nhiên, cũng có vài người ở Lizard tin rằng câu chuyện không đơn giản như vậy – và có một người đặc biệt quả quyết rằng anh ta biết thực hư ra sao. Người này là Teddy Sinclair, chủ một tiệm pizza khá ngon tại Helston và là người rất mê những thuyết âm mưu mờ ám lớn nhỏ. Teddy tin rằng việc đổ bộ xuống mặt trăng là một trò lừa bịp. Teddy tin rằng sự kiện ngày 11/9 xảy ra vì có nội gián. Và Teddy tin rằng người đàn ông ở vịnh Gunwalloe đang che giấu một khả năng bí mật hơn là khả năng phục chế tranh.

Để chứng minh và thuyết phục việc này, Teddy Sinclair mời dân làng đến quán Lamb và Flag vào ngày thứ Năm của tuần thứ hai tháng Mười một và tiết lộ một biểu đồ nhìn hơi giống bảng tuần hoàn nguyên tố. Nội dung của bảng này muốn chứng minh, không một chút nghi ngờ, rằng các vụ nổ tại các lò hạt nhân ở Iran là hành động của viên sĩ quan tình báo huyền thoại Israel, Gabriel Allon – và cũng chính Gabriel Allon là người đang sống thanh thản tại Gunwalloe dưới cái tên Giovanni Rossi. Khi tiếng cười đã dứt trong phòng, Duncan Reynolds gọi những gì Teddy vừa trình bày là điều ngu xuẩn nhất mà ông ta được nghe từ khi người Pháp quyết định cộng đồng châu Âu phải có chung một loại tiền tệ. Nhưng lần này thì Teddy giữ vững lập trường, trong nhận thức của mình anh vẫn tin điều đó là đúng đắn. Vì Teddy có thể sai về việc đổ bộ lên mặt trăng, có thể sai về sự kiện ngày 11/9, nhưng về người đàn ông sống tại vịnh Gunwalloe, thì giả định của Teddy hoàn toàn đúng.

Sáng hôm sau, ngày Tưởng niệm các chiến sĩ, dân làng hay tin người phục chế và vợ đã biến mất. Hoảng sợ, Vera Hobbs chạy nhanh xuống vịnh và nhìn sát qua cửa sổ căn nhà. Đồ đạc của người phục chế rải rác trên bàn thấp và trên khung vẽ là bức tranh một phụ nữ khỏa thân, nằm dài trên trường kỷ. Phải một lúc sau, Vera mới nhận ra cái trường kỷ trong bức tranh giống y như cái trong phòng khách và người đàn bà là người đàn bà mà Vera nhìn thấy mỗi buổi sáng trong tiệm bánh của mình. Mặc dù bối rối, Vera cũng không thể rời mắt khỏi bức tranh, vì đây là một bức tranh đẹp và gây ấn tượng nhất mà Vera từng nhìn thấy. Vừa quay về làng, Vera vừa nghĩ rằng điều này cũng là một dấu hiệu tốt. Một bức tranh như vậy không dễ gì bị một người đàn ông để lại khi bỏ đi. Cuối cùng thì người phục chế và vợ cũng sẽ quay về thôi. Và cầu trời che chở cho Teddy Sinclair chết tiệt nếu hai vợ chồng họ không quay về.