Tôi gặp Người Minh Họa lần đầu tiên vào một buổi chiều ấm áp đầu tháng Chín. Lúc ấy tôi đang đi bộ dọc một con đường trải nhựa, sắp kết thúc một chuyến đi bộ kéo dài hai tuần quanh Wisconsin. Đến cuối buổi chiều tôi dừng chân, ăn ít thịt hầm đậu với một cái bánh rán, và đang định duỗi chân nằm đọc sách thì Người Minh Họa bước lên đỉnh đồi và đứng in hình lên nền trời trong chốc lát.

Khi ấy tôi chưa biết ông ta được Minh họa. Tôi chỉ biết rằng ông ta rất cao, trước kia đã từng rất cơ bắp, nhưng giờ không hiểu vì sao đã phệ ra. Tôi nhớ rằng cánh tay ông ta dài, hai bàn tay to, nhưng mặt ông ta như mặt trẻ con, gắn trên một cơ thể khổng lồ.

Dường như ông ta chỉ cảm nhận được sự có mặt của tôi, vì khi lên tiếng ông ta không nhìn thẳng vào tôi:

“Anh có biết tôi có thể tìm việc ở đâu không?”

“Tôi e là không,” tôi đáp.

“Đã bốn mươi năm rồi tôi chưa có công ăn việc làm ổn định,” ông ta nói.

Tuy chiều hôm đó rất nóng, ông ta vẫn mặc áo len cài khuy kín cổ. Tay áo cũng được kéo xuống, cài khuy kín quanh cổ tay chắc nịch. Mồ hôi túa đầm đìa xuống mặt, nhưng ông ta không hề đưa tay lên mở khuy áo.

“Thôi,” cuối cùng ông ta nói, “nghỉ đêm ở đây cũng được. Anh không phiền nếu có bạn chứ?”

“Tôi còn ít thức ăn đây, mời ông,” tôi nói.

Ông ta vừa rên rỉ vừa nặng nề ngồi xuống. “Anh sẽ hối tiếc vì đã mời tôi ở lại đấy,” ông ta nói. “Ai cũng vậy. Vì thế tôi mới phải đi lang thang. Xem đây, đang là đầu tháng Chín, đúng mùa lễ hội cao điểm nhân dịp ngày Lao động. Lẽ ra tôi có thể hốt tiền như chơi ở bất kỳ hội làng nào, thế mà tôi lại ngồi đây, chẳng được xơ múi gì.”

Ông ta tháo một chiếc giày kếch xù ra ngắm nghía. “Thường tôi giữ chỗ làm được khoảng mười ngày. Rồi có chuyện xảy ra và họ đuổi cổ tôi. Giờ thì chẳng có hội làng nào ở Mỹ thèm đụng vào tôi nữa.”

“Sao lại như vậy?” tôi hỏi.

Để trả lời, ông ta chậm rãi mở khuy áo cài cổ. Mắt nhắm nghiền, bàn tay ông ta từ từ cởi hết khuy áo từ trên xuống dưới. Ông ta thò tay vào lần mò trên lồng ngực. “Lạ thật,” ông ta nói, mắt vẫn nhắm. “Ta không cảm nhận được chúng nhưng chúng vẫn còn đó. Tôi luôn mong một ngày kia tôi nhìn xuống thì chúng đã biến mất. Tôi đi lại dưới ánh mặt trời hàng giờ liền vào những ngày nóng nực nhất, cháy da cháy thịt, hy vọng mồ hôi của mình sẽ rửa trôi chúng, rằng mặt trời sẽ thiêu rụi chúng, nhưng đến lúc mặt trời lặn, chúng vẫn còn đó.” Ông ta hơi quay đầu về phía tôi và chĩa ngực ra. “Chúng vẫn còn đó chứ?”

Sau một hồi lâu tôi thở ra. “Vâng,” tôi đáp. “Chúng vẫn còn đó.”

Những hình Minh họa.

“Một lý do nữa khiến tôi phải cài khuy áo kín cổ,” ông ta mở mắt ra nói, “là lũ trẻ con. Chúng bám theo tôi dọc các đường làng. Ai cũng muốn xem những hình vẽ, nhưng không ai muốn nhìn chúng cả.”

Ông ta cởi áo ra cuộn tròn trong tay. Cả người ông ta đầy hình Minh họa, từ đường viền xanh xăm quanh cổ cho đến tận thắt lưng.

“Hình vẽ cứ thế tiếp tục,” ông ta nói, đoán trước ý nghĩ của tôi. “Khắp người tôi đâu cũng có hình Minh họa. Nhìn xem.” Ông ta xòe tay ra. Trong lòng bàn tay ông ta là một bông hồng mới cắt, giữa những cánh hoa màu hồng nhạt còn đọng những giọt sương long lanh như pha lê. Tôi chìa tay ra chạm vào nó, nhưng nó chỉ là một hình Minh họa.

Còn về phần còn lại trên người ông ta thì tôi không rõ mình đã ngồi đó nhìn trân trối ra sao, vì cả người ông ta là một mớ hỗn độn những phi thuyền, đài phun nước, những con người, với các chi tiết và màu sắc phức tạp đến nỗi ta có thể nghe thấy tiếng rì rầm khe khẽ phát ra từ đám đông sống trên cơ thể ông ta. Khi da thịt ông ta giật, những cái miệng nhỏ xíu của họ động đậy, những cặp mắt xanh ánh vàng nhỏ xíu nhấp nháy, những bàn tay hồng hồng nhỏ xíu cử động. Có những đồng cỏ vàng và những dòng sông xanh, có núi non, sao, mặt trời và các hành tinh tạo thành cả một dải Ngân Hà vắt ngang qua ngực ông ta. Những hình người đứng thành nhóm chừng hai mươi người hoặc hơn trên tay, vai, lưng, sườn và cổ tay ông ta, cả trên bụng ông ta nữa. Ta có thể thấy họ trong khu rừng rậm mái tóc, thập thò giữa các chòm sao vết tàn nhang, hoặc ngó ra từ những cái hang dưới nách, những cặp mắt kim cương lấp lánh. Mỗi người đều đang mải mê với công việc của mình; mỗi người là một bức chân dung riêng biệt.

“Chao, đẹp quá!” tôi thốt lên.

Tôi biết giải thích các hình Minh họa của ông ta như thế nào đây? Nếu El Greco vào thời hoàng kim của mình mà có vẽ những bức tranh tí hon, không lớn hơn bàn tay, chi tiết đến vô cùng, nhưng vẫn với tông màu vàng lục, những đường nét kéo dài và hình dáng con người của riêng ông, thì hẳn ông đã có thể dùng cơ thể người đàn ông này để vẽ tác phẩm của mình. Những sắc màu trên đó cháy rực như hình ba chiều. Đó là những ô cửa sổ mở vào một thực tại bùng cháy. Đấy, tập trung trên một bức tường, là mọi cảnh tượng đẹp đẽ nhất trên toàn vũ trụ; người đàn ông này đúng là một phòng trưng bày tranh quý di động. Đây không phải tác phẩm của một tay thợ xăm mình rẻ tiền ở hội chợ chỉ với ba tuýp màu và hơi thở nồng mùi whisky. Đây là kiệt tác của một thiên tài đương thời, sống động, rõ ràng, tuyệt mỹ.

“À phải,” Người Minh Họa nói. “Tôi tự hào về những hình Minh họa của mình đến nỗi chỉ muốn đốt chúng đi. Tôi đã thử dùng giấy nhám, axit, dao…”

Mặt trời đang lặn. Mặt trăng đã vươn lên ở đằng Đông.

“Vì, anh thấy đấy,” Người Minh Họa nói, “những hình Minh họa này cho biết tương lai.”

Tôi không nói gì.

“Dưới ánh mặt trời thì không sao,” ông ta nói tiếp. “Tôi có thể làm việc ở hội chợ vào ban ngày. Nhưng đến đêm, các hình vẽ chuyển động. Chúng thay đổi.”

Hẳn tôi đã mỉm cười. “Ông được Minh họa bao lâu rồi?”

“Năm 1900, khi tôi hai mươi tuổi và đang làm việc ở một hội chợ, tôi bị gãy chân. Chuyện đó khiến tôi nằm liệt giường; tôi phải làm gì đó để giữ chỗ làm, vì vậy tôi quyết định đi xăm mình.”

“Nhưng ai đã xăm cho ông? Người nghệ sĩ đó sao rồi?”

“Mụ quay về thời tương lai rồi,” ông ta nói. “Tôi nói thật đấy. Mụ là một bà già sống trong một căn nhà nhỏ ở giữa chính Wisconsin này, cách đây không xa lắm. Một mụ phù thủy nhỏ thó, lúc trông như hàng nghìn tuổi, lúc thì như mới hai mươi, nhưng mụ nói mụ có thể du hành thời gian. Lúc đó tôi đã cười. Giờ thì tôi biết rõ hơn rồi.”

“Sao ông lại tình cờ gặp bà ta?”

Ông ta kể cho tôi nghe. Ông ta đã thấy tấm biển hiệu của mụ bên đường: Minh họa TRÊN DA! Minh họa chứ không phải xăm mình! Thật nghệ thuật! Vậy là ông ta đã ngồi cả đêm trong khi những mũi kim thần kỳ của mụ châm lên người ông ta như nọc ong, như ngòi bắp cày. Đến sáng ra thì ông ta nom như một người vừa ngã vào một cái máy in hai mươi màu rồi được đẩy ra, rực rỡ và đầy hình ảnh.

“Tôi đã săn lùng suốt năm mươi mùa hè rồi,” ông ta nói, xòe hai bàn tay ra không khí. “Khi tìm thấy mụ phù thủy đó tôi sẽ giết mụ.”

Mặt trời đã khuất bóng. Giờ những ngôi sao đầu tiên đang lấp lánh và mặt trăng đã chiếu rọi lên đồng cỏ, lúa mì. Song những hình vẽ của Người Minh Họa vẫn sáng lên như những hòn than trong cảnh tranh tối tranh sáng, như những viên hồng ngọc và lục bảo vương vãi, với những màu sắc của Rouault, của Picasso và những cơ thể kéo dài của El Greco.

“Vậy là người ta đuổi việc tôi khi các hình vẽ của tôi thay đổi. Họ không thích khi các hình Minh họa của tôi cho thấy cảnh bạo lực. Mỗi hình Minh họa là một câu chuyện nhỏ. Nếu anh theo dõi chúng thì trong vài phút, chúng sẽ kể anh nghe một câu chuyện. Nếu theo dõi trong ba giờ đồng hồ anh có thể thấy mười tám đến hai mươi câu chuyện diễn ra ngay trên cơ thể tôi, anh có thể nghe thấy những giọng nói và hiểu được những ý nghĩ. Tất cả đang ở đây, đợi anh nhìn xem. Nhưng hơn hết, có một chỗ đặc biệt trên người tôi.” Ông ta chìa cái lưng trần ra. “Thấy không? Trên bả vai phải của tôi không có hình vẽ cụ thể nào hết, chỉ là một mớ hỗn độn.”

“Vâng.”

“Khi tôi ở bên một ai đó đủ lâu, chỗ đó sẽ mờ đi và hiện hình lên. Nếu tôi ở bên một phụ nữ, hình vẽ cô ta sẽ xuất hiện trên lưng tôi, trong vòng một tiếng đồng hồ, và cho thấy cả cuộc đời cô ta - cô ta sẽ sống như thế nào, chết như thế nào, trông cô ta sẽ ra sao khi là một bà lão sáu chục. Và nếu đó là một đàn ông, thì một tiếng sau hình vẽ anh ta cũng sẽ hiện ra trên lưng tôi. Hình vẽ cho thấy anh ta ngã xuống vực hoặc chết dưới gầm tàu. Vậy là tôi lại bị đuổi việc.”

Suốt lúc ông ta nói, tay ông ta không ngừng mân mê những hình Minh họa, như thể để chỉnh lại khung cho chúng, hay phủi bụi trên chúng - cử chỉ của một người sành sỏi, một người am hiểu nghệ thuật. Giờ ông ta nằm ngửa ra, duỗi dài dưới ánh trăng. Đêm nóng nực. Không một hơi gió nào, không khí ngột ngạt. Chúng tôi đều cởi trần.

“Và ông chưa bao giờ tìm thấy bà già đó ư?”

“Chưa hề.”

“Và ông nghĩ bà ta từ tương lai đến sao?”

“Nếu không thì làm sao mụ biết được những câu chuyện mụ vẽ lên người tôi đây?” Ông ta mệt mỏi nhắm mắt lại. Giọng ông ta nhỏ dần. “Đôi khi trong đêm tôi cảm nhận được chúng, những hình vẽ, bò râm ran trên da tôi như kiến. Lúc đó tôi biết chúng đang làm điều chúng phải làm. Tôi không bao giờ ngắm chúng nữa. Tôi chỉ cố nghỉ ngơi. Tôi không ngủ được mấy. Anh cũng đừng có nhìn chúng, tôi cảnh báo trước đấy. Nếu ngủ thì hãy quay đi chỗ khác.”

Tôi nằm cách ông ta vài bước. Ông ta không có vẻ dữ dằn và những hình vẽ thì quả là đẹp tuyệt. Nếu không thì chắc tôi đã muốn bỏ đi xa khỏi những lời lảm nhảm dó. Song, những hình Minh họa kia… tôi ngắm nhìn chúng không chán mắt. Mang những hình vẽ đó trên người thì ai cũng có thể hóa điên.

Đêm yên tĩnh. Tôi nghe được tiếng thở của Người Minh Họa trong ánh trăng. Dế kêu văng vẳng từ mấy khe núi xa xa. Tôi nằm nghiêng để có thể theo dõi những hình Minh họa. Chừng nửa giờ trôi qua. Tôi không biết Người Minh Họa đã ngủ chưa, nhưng đột nhiên tôi nghe thấy ông ta thì thào, “Chúng đang chuyển động, phải không?”

Tôi đợi một phút.

Rồi tôi đáp, “Vâng.”

Những hình vẽ đang chuyển động, lần lượt, mỗi hình chừng một hai phút gì đó. Dưới ánh trăng kia, với những ý nghĩ nhỏ xíu leng keng và những giọng nói xa xôi như tiếng biển, dường như những vở kịch nhỏ đang được diễn. Vở kịch kéo dài một tiếng hay ba tiếng, khó mà nói được. Tôi chỉ biết tôi đã nằm đó mải mê theo dõi và không nhúc nhích, trong lúc những ngôi sao xoay tròn trên bầu trời.

Mười tám hình Minh họa, mười tám câu chuyện. Hãy lần lượt đếm.

Đầu tiên mắt tôi tập trung vào một cảnh tượng, một ngôi nhà lớn với hai người ở trong. Tôi thấy một bầy kền kền chao liệng trên một bầu trời màu thịt cháy, tôi thấy một đàn sư tử vàng, và tôi nghe thấy tiếng nói.

Hình Minh họa đầu tiên rung động và sống dậy…