Ông già Anthony Rockwall là chủ hãng sản xuất xà phòng Rockwall Eureka đã về hưu đứng nhìn ra ngoài cửa sổ phòng đọc sách trong dinh thự nhà ông trên Đại lộ Thứ Năm và mỉm cười nhăn nhở. Hàng xóm của ông ta ở phía bên phải nhà là một thành viên câu lạc bộ quý tộc tên là G. Van Schuylight Suffolk-Jones ra khỏi nhà và đi lại chiếc xe đang đợi, rồi như thường lệ vừa đi vừa nhíu mũi lại tỏ ra khinh miệt vào bức tượng thời Phục hưng Ý đặt ngay mặt tiền của cung điện của Ông vua Xà phòng.

- Cái thằng già quắt ngạo mạn, vô tích sự kia! – Ông Cựu Vua Xà phòng nhận xét – Lão ta mà không cẩn thận thì có ngày cái thân hình như món mứt thập cẩm đông lạnh mang tên Nesselrode 1 sẽ được nhập vào Viện Bảo Tàng Eden cho mà xem. Mùa hè sang năm ta sẽ cho người quét sơn ngôi nhà này màu đỏ, trắng và xanh da trời (màu quốc kỳ Hà Lan) và để xem xem như thế có làm cho cái mũi đỏ của tên Hà Lan còn dương dương được cao hơn không.

Ông già Anthony Rockwall không bao giờ quan tâm đến việc rung chuông gọi ai, mà ông liền đi đến cửa phòng và gọi “Mike!” thật to, vẫn cái giọng mà ông ta đã từng hét đến rách cả bầu trời ngày nào trên thảo nguyên Kansas.

- Bảo thằng con tôi lên đây trước khi nó đi đâu nhé – Ông già Anthony nói với tên đầy tớ vừa hay đi đến.

Anh con trai Rockwall bước vào phòng nên ông già đặt ngay tờ báo sang bên cạnh, nhìn anh với nét nghiêm trang nhưng tỏ ra âu yếm trên khuôn mặt đỏ rự, nhẵn nhụi, to tướng, một tay vuốt mớ tóc bạc trắng, còn một tay rung rung chùm chìa khóa trong túi.

- Richard – Ông già Anthony Rockwall nói – con trả bao nhiêu tiền cho xà phòng mà con dùng hả?

Richard mới chỉ từ trường đại học về nhà được sáu tháng nên tỏ ra hơi hoảng. Anh chưa bao giờ hiểu hết được tính cách của người cha đáng kính của mình, người lúc nào cũng gây bất ngờ chẳng khác gì một cô bạn gái trong bữa tiệc đầu tiên cả.

- Theo con một tuần phải tốn đến 6 đô la để mua một tá bánh xà phòng, thưa cha.

- Thế còn quần áo của con?

- Theo con phải đến 60 đô la, theo quy định.

- Con là một quý ông – Anthony nói giọng nghe dứt khoát – Cha có nghe nói đến những anh chàng trẻ tuổi này đã tiêu 24 đô la để mua một tá bánh xà phòng và đã tiêu vượt quá ngưỡng một trăm đô la để mua quần áo. Con cũng có nhiều tiền như thế để tiêu xài vào những thứ đó, song con vẫn còn giữ được nền nếp chừng mực và lịch lãm. Giờ cha đang dùng loại xà phòng nhãn hiệu Eureka cũ, không phải vì tình cảm, mà là vì đó là loại xà phòng được làm tinh khiết nhất. Khi nào con phải tiêu mất trên mười xu một bánh xà phòng tức là con đã phải mất tiền thêm cho thứ nước hoa và nhãn hiệu rẻ tiền rồi đấy. Nhưng năm mươi xu là tốt đối với một thanh niên thuộc thế hệ, địa vị và điều kiện của con. Cha đã nói con là một quý ông. Người ta thường nói là phải mất ba thế hệ mới làm nên một nhà quý phái. Họ thật lạc hậu. Tiền có thể làm điều đó cho trơn tru như xà phòng. Nó làm con trở thành một quý ông. Mà tài thật! Nó cũng làm cho cha trở thành một nhà quý phái như vậy đấy. Cha vẫn còn là một kẻ bất lịch sự, khó tính và thô thiển như hai thằng cha già khọm người Hà Lan sống ở hai bên nhà chúng ta ấy. Do cha đã mua căn nhà nằm xen ngay giữa nhà của bọn họ nên bọn họ tức tối, ngủ cũng không ngon, con ạ.

- Có những điều tiền không thể mua được – Anh con nhà Rockwall nhận xét, vẻ đăm chiêu.

- Thôi, đừng có nói thế đi con – Ông già Amthony nói, sửng sốt – Cha đánh cược là tiền có thể làm được mọi thứ. Cha đã đọc hết cuốn tự điển bách khoa đến tận vần Y để tìm kiếm có thứ gì mà tiền không thể mua được không; và cha hy vọng rằng là tuần sau sẽ đọc hết phần phụ lục. Cha cho rằng đồng tiền có thể chống lại mọi thứ. Thế con hãy nói cho cha hay là có gì mà đồng tiền không mua được nào.

- Có một thứ – Richard trả lời, tỏ ra hơi bị giày vò – mà tiền không thể mua để đưa ta vào hòa nhập cùng với một giới xã hội thượng lưu đặc biệt được.

- Ô hô! Thế sao? – Người chiến sĩ bảo vệ nguồn gốc của điều ác đã cười vang lên – Thế con nói cho cha hay cái giới xã hội thượng lưu đặc biệt của con ở đâu nếu nhà tư bản Astor 2 đầu tiên không có tiền trả vé hạng bét để tới đó.

Richard thở dài.

- Mà đấy cũng là điều cha đang định nói đấy – Ông già nói, kém phần hào hứng – Vì thế cha mới cho gọi con đến đây. Chắc con đang có điều gì mắc mớ. Cha đã nhận ra điều đó hàng hai tuần nay. Thôi, hãy nói cho cha hay đi. Ngoài bất động sản hiện nay, cha có thể tìm ra mười một triệu đô la ngay trong vòng hai mươi tư tiếng đồng hồ. Nếu con thấy sốt ruột, thì ở dưới vịnh có tàu Rambler đang ăn than và chỉ trong hai ngày là nó sẽ chạy đến đảo Bahamas.

- Cha đoán cũng không đến nỗi nào; gần đúng đấy.

- A, thế con bé tên là gì? – Anthony tinh ý nói.

Richard đi đi lại lại trong phòng đọc sách. Ở người cha thô lỗ này có cái gì đó cũng khá thân thiện và tình cảm khiến cho anh có được lòng tin.

- Sao con không thổ lộ với cô ta? – Ông già Anthony hỏi – Con bé sẽ vồ lấy con cho mà xem. Con có tiền, đẹp trai và là một người đàng hoàng. Hai bàn tay của con sạch sẽ, chưa phải rửa một tí xà phòng Eureka nào. Con được học hành tử tế, vậy mà con bé vẫn còn coi thường điều đó.

- Con không có dịp nào để thổ lộ cả – Richard nói.

- Thế thì hãy tạo ra một cơ hội. Hãy đưa nó đi chơi trong công viên, đi dã ngoại hoặc đưa nó về nhà sau khi đi lễ nhà thờ. Cơ với chẳng hội! Hừm, có thế mà cũng không làm nổi!

- Thế là cha chẳng biết gì đến cái cối xay xã hội cả. Cô ấy là một phần của dòng suối vận hành cái cối xay đó đấy. Từng giờ, từng phút thời gian của cô ấy đã được sắp xếp trước đó hàng cả bao ngày rồi. Con phải có được cô ta, thưa cha, nếu không thì cả cái thành phố này sẽ mãi mãi là đầm lầy. Song con không sao viết thư tỏ tình, con không có khả năng làm điều đó cơ chứ.

- Chậc, chậc! – Ông già nói – Thế con định nói với cha là tất cả số tiền cha có mà con vẫn không thể yêu cầu con bé dành cho mình được một hay hai tiếng đồng hồ sao?

- Con đã lần lữa năm lần bảy lượt thành thử lỡ mất rồi. Cô ấy chuẩn bị sắp đi châu Âu vào trưa ngày kia và sẽ ở lại đó trong hai năm. Con sẽ gặp riêng cô ấy trong vòng vài phút vào tối ngày mai. Hiện nay cô ấy tá túc ở nhà bà cô tại Larchmont. Con không thể đến đó được. Nhưng cô ấy cho phép con đưa xe đi đón cô ấy tại nhà ga lớn Trung tâm vào tối ngày mai để đón chuyến tàu tám giờ rưỡi tối. Chúng con sẽ cho xe chạy xuôi nhanh dọc theo Đại lộ Broadway đến rạp hát Wallack và mẹ cô ấy cùng cả hội sẽ đợi chúng con ở tiền sảnh. Thế cha có cho rằng cô ấy sẽ lắng nghe con tỏ tình trong vòng dăm ba phút trong những hoàn cảnh đó không? Không thể được. Thế con còn có cơ hội trong rạp hát hoặc sau khi tan rạp không? Không đâu, cha ạ. Đây là một mớ bòng bong mà tiền của cha cũng không thể gỡ ra được. Chúng ta không thể dùng tiền để mua thời gian, dù chỉ một phút. Nếu mà chúng ta mua được thì những người giàu có chắc đã sống dai hơn. Không còn hy vọng gì để nói chuyện với cô Lantry trước khi cô ấy dong buồm lên đường.

- Không sao, con trai Richard của ta ạ – Ông già Anthony vui vẻ nói – Giờ đây con có thể chạy xuống câu lạc bộ của mình được rồi. Cha mừng là con không lấy đó mà tức tối. Song con đừng có quên thỉnh thoảng phải thắp hương để tỏ lòng thành kính đến vị thần tài vĩ đại đấy nhé. Con chả nói tiền có mua được thời gian đâu là gì? Hừm, dĩ nhiên con không thể đặt mua sự vĩnh cửu, rồi người ta gói nó lại và chuyển phát đến tận nhà cho con để lấy tiền, nhưng cha đã nhìn thấy Ông già Thời gian cũng bị xước xát nhiều ở gót chân khi đi qua những đống vàng đào được đấy.

Đêm hôm đó bà cô Ellen đến, thật dịu dàng, đa cảm, da nhăn nheo, miệng thở dài, nặng trĩu lòng trước sự giàu sang, đến thăm người anh Anthony đang ngồi đọc báo buổi chiều và bắt đầu câu chuyện về chủ đề nói đến những nỗi truân chuyên của những cặp uyên ương.

- Cháu có kể cho anh nghe hết những điều ấy – Người anh trai Anthony nói, miệng ngáp dài – Anh có nói với nó muốn cần bao nhiêu tiền cũng được, vậy mà nó lại tỏ ra khinh mạn đồng tiền, nói là tiền cũng chẳng ăn thua gì, rồi nó lại nói phép tắc của xã hội thật nghiêm ngặt, dù cho có đến hàng chục triệu nhà triệu phú cũng không thể làm cho xã hội lùi một gang tấc.

- Ôi chao, anh Anthony – Bà cô Ellen thở dài – Em mong sao anh đừng có nghĩ nhiều về đồng tiền như thế. Sự giàu sang chẳng có nghĩa lý gì xét về tình yêu chân chính mà nói. Tình yêu có quyền lực vô song. Giá như cháu nó nói sớm hơn, chắc con bé đã không thể nào từ chối thằng bé Richard nhà ta được. Nhưng giờ thì em e rằng đã quá muộn. Cháu nó sẽ không có cơ hội để thổ lộ với con bé nữa. Anh có mang tất cả vàng bạc ra cũng không thể mang lại hạnh phúc cho cậu con trai của anh đâu.

Tám giờ tối hôm sau, cô Ellen lấy từ trong một cái hộp gỗ đã mọt ra một chiếc nhẫn vàng cũ kĩ, trông thật kỳ lạ và đưa cho Richard.

- Tối nay cháu hãy đeo vào – Bà cô Richard năn nỉ – Mẹ cháu cho cô đấy. Bà ấy nói nó sẽ mang lại điều may mắn cho tình yêu. Bà ấy có dặn cô đưa lại cho cháu khi nào cháu tìm được người mà mình yêu.

Anh con trai nhà Rockwall cầm lấy chiếc nhẫn một cách cung kính và đeo thử vào ngón tay út. Nó chỉ vào đến đốt thứ hai rồi mắc ở đó. Anh ta rút ra và nhét vào túi áo vét, theo đúng phong cách của một nhà quý phái. Sau đó anh ta gọi điện thoại cho xe ngựa đến.

Tại nhà ga, giữa đám đông đang cười nói hỗn loạn, anh ta đã tóm ngay được cô Lantry vào lúc tám giờ ba mươi hai phút.

- Chúng mình không được để mẹ và những người khác đợi đâu đấy – Cô Lantry nói.

- Anh cho đến ngay rạp hát Wallack càng nhanh càng tốt – Richard nói, tỏ ra rất cưng người yêu.

Họ bon bon trên đường Bốn Mươi Hai tới Đại lộ Broadway, rồi xuôi xuống con đường nhỏ rực rỡ ánh đèn chạy từ những bãi cỏ mịn màng rợp ánh hoàng hôn đến những khu đồi đá trong ánh ban mai 3.

Khi đến phố thứ Ba Mươi Tư, anh chàng Richard vội kéo cửa kính xe và bảo người đánh xe dừng lại.

- Tôi đánh rơi mất chiếc nhẫn rồi – Anh ta xin lỗi và bước khỏi xe – Đó là nhẫn của mẹ tôi nên tôi không được đánh mất nó. Chỉ vài phút là tôi quay lại thôi. Tôi biết nó rơi chỗ nào rồi.

Chưa đầy một phút, anh chàng Richard đã quay lại, mang theo chiếc nhẫn.

Nhưng trong vòng một phút đó có một chiếc ô tô chạy xuyên thành phố dừng ngay trước xe ngựa. Người đánh xe cố lái sang bên trái, song lại có chiếc xe hòm to kềnh khác chắn đường. Anh ta lái sang bên phải, nhưng lại phải lùi tránh một chiếc xe chở đồ đạc khác, không có việc gì mà lại có mặt ở đó cơ chứ. Anh ta cố lái thoát khỏi chỗ đó, nhưng lại đánh rơi mất dây cương, nên cứ chửi đổng. Anh ta bị phong tỏa ở giữa một mớ bòng bong toàn xe cộ và ngựa.

Những cảnh tắc nghẽn như thế này nhiều khi làm đình trệ việc đi lại buôn bán và giao thông một cách thật bất ngờ trong thành phố lớn.

- Sao anh không cho xe chạy tiếp đi? – Cô Lantry sốt ruột nói – Chúng mình đến muộn mất.

Richard đúng lên xe nhìn quanh. Anh nhìn thấy đủ các loại xe cộ bị ứ đọng từng hàng dài, nghẽn lại ở một quảng trường rộng lớn, nơi có Đại lộ Broadway, Đại lộ Sáu và Đại lộ Ba Mươi Tư giao nhau, tựa như một cô gái cố bó mình bằng chiếc dây lưng nhỏ hơn cỡ người mình đến mười phân. Đã thế từ khắp các phía, những chiếc xe khác lại đang ùn ùn lao nhanh đến và nằm ứ đọng ở giữa khối đang chen chúc đó, làm vướng nhau, khiến cho đám tài xế la hét ầm ĩ. Toàn bộ giao thông ở Manhattan dường như đang dồn lại quanh họ. Đến như người dân New York già nhất trong số hàng ngàn người dọc hai bên hè phố cũng chưa bao giờ chứng kiến cảnh xe cộ bị tắc nghẽn đến như vậy.

- Anh thật lấy làm tiếc – Richard nói, khi ngồi lại vào chỗ – chúng ta không thể đi tiếp được, bị nghẽn đường rồi. Một giờ đồng hồ nữa cũng chưa chắc có giải tỏa được cảnh hỗn độn này không. Lỗi tại anh. Nếu như anh không đánh rơi chiếc nhẫn, có phải chúng mình…

- Cho em xem chiếc nhẫn nào – Cô Lantry nói – Thôi thì đằng nào cũng thế, chuyện đã rồi, bận tâm làm gì anh. Mà em nghĩ đi xem hát là một trò ngớ ngẩn ấy mà.

Mười một giờ đêm hôm đó có người đến gõ nhẹ vào cửa nhà Anthony Rockwall.

- Xin mời vào – ông Anthony hét thật to, mình mặc bộ quần áo ngủ màu đỏ, đang ngồi đọc sách gồm những chuyện phiêu lưu về cướp biển.

Người đó là cô em Ellen, trông như một thiên thần tóc điểm hoa râm mà thiên đình đã nhầm lẫn để bà ta lại trên dương gian.

- Bọn chúng đã đính hôn rồi, anh Anthony ạ – Bà ta nói khẽ khàng – Cô bé đã hứa lấy Richard nhà ta rồi. Trên đường đến nhà hát, đường phố bị tắc nghẽn, nên mất đến hai giờ đồng hồ chiếc xe của bọn chúng mới thoát khỏi chỗ đó. Mà anh Anthony ơi, đừng có bao giờ huênh hoang về sức mạnh của đồng tiền nữa nhé. Một biểu tượng nhỏ về tình yêu chân chính, đó là chiếc nhẫn nhỏ tượng trưng cho tình cảm đằm thắm vô tận và không vụ lợi, nguyên nhân chính khiến thằng Richard nhà ta tìm được hạnh phúc của mình, anh ạ. Cháu nó đánh rơi chiếc nhẫn trên phố nên nó ra khỏi xe để tìm. Rồi xe định đi tiếp thì đường bị tắc nghẽn lại. Nó đã thổ lộ tình yêu và đã chiếm được trái tim cô bé trong lúc xe ngựa nằm chết dí ở đấy. Tiền chỉ là rác rưởi so với tình yêu chân chính, anh Anthony ạ.

- Thế là ổn rồi – Ông già Anthony nói – Anh rất mừng là thằng bé đã đạt được nguyện vọng. Anh đã bảo nó là anh có tiếc gì tiền đâu, nếu như…

- Nhưng anh Anthony này, thế tiền của anh phỏng đã làm được gì nào?

- Cô em ơi – ông Anthony Rockwall nói – Anh đã đọc một câu chuyện hay về một tên cướp biển gặp lúc nguy cấp. Tàu của hắn vừa bị đắm và hắn ta là tay sành sõi về tiền bạc đến mức không để cho mình bị chết đuối. Cô để anh đọc nốt chương này.

Nhẽ ra câu chuyện kết thúc ở đây. Tôi chân thành mong muốn nó sẽ là như vậy và chắc hẳn bạn đọc cũng muốn như thế. Nhưng chúng ta phải đi tiếp xuống tận cùng của sự thật.

Hôm sau có một người với hai bàn tay đeo găng đỏ và thắt một chiếc cà-vạt xanh tên là Kelly đến thăm nhà ông Anthony Rockwall và người đó lập tức được đưa vào trong phòng đọc sách.

- Chà, thật là một cú thắng đậm vì xà phòng nhé – Ông già Anthony nói, với tay lấy quyển ngân phiếu – Để xem nào, vậy là anh đã nhận được năm nghìn đô la tiền mặt.

- Tôi đã trả thêm ba trăm đô là tiền của riêng tôi – Kelly nói – Tôi đã phải tiêu nhiều hơn dự kiến. Tôi trả cho những chuyến xe ngựa tốc hành và những chuyến xe khác mất năm đô la; nhưng tiền xe tải và loại xe hai ngựa kéo lại mất tới những mười đô la kia. Bọn người lái xe đòi mười đô la và một chiếc xe chở hàng đòi hai mươi đô la. Bọn cảnh sát lột tôi nhiều nhất, mất đến năm mươi đô la. Tôi trả cho hai tên với giá đó, còn những tên khác tôi trả hai mươi đô la và hai mươi lăm đô la. Sự việc thành công mỹ mãn đấy chứ, hả ông Rockwall? Tôi vui mừng là William A. Brady 4 không có mặt để xem cảnh nhốn nháo xe cộ ở bên ngoài đường. Tôi không muốn William phải đau khổ vì ghen tuông. Mà chẳng hề có tập duyệt trước gì hết đấy! Anh em đến rất đúng giờ, không sai một tích tắc. Phải mất hai giờ đồng hồ mới tuồn được ra ngoài đấy.

- Một nghìn ba trăm đô la đây, Kelly – Anthony xé tờ ngân phiếu ra – Một nghìn đô la thuê anh có công làm tròn nhiệm vụ và ba trăm đô la trả cho số tiền túi anh bỏ ra. Anh không khinh rẻ tiền đấy chứ, Kelly?

- Tôi ấy à? – Kelly gặng hỏi – Tôi cứ là nện nhừ tử kẻ nào dám sáng chế ra sự nghèo đói ấy chứ lị.

Anthony gọi với Kelly khi anh ta đi ra đến cửa.

- Anh không nhìn thấy hôm qua lúc tắc đường trong đám đông có một cậu bé béo tốt không mặc quần áo gì cả giương cung bắn tên hay sao? (5)

- Sao cơ, không, tôi không nhìn thấy – Kelly nói, tỏ ra ngơ ngác – Tôi không nhìn thấy gì sất. Nếu người đó đúng như ông tả, chắc có lẽ cảnh sát đã tóm trước khi tôi đến rồi.

- Tôi cho rằng thằng nhãi ranh đó không có mặt ở đó – Ông già Anthony vừa nói vừa cười khúc khích – Thôi, chào Kelly nhé.

Chú thích:

(1)Nesselrode là tên bá tước, nhà ngoại giao người Nga, người đã nghĩ ra món đó.

(2)John Jacob Astor (1763-1848), nhà tư bản và người buôn lông thú Mỹ.

(3)Ý nói đến khu Bronx, nơi có vườn bách thảo nổi tiếng và vườn thú.

(4) William A. Brady (1863-1950): diễn viên kịch kiêm nhà sản xuất người Mỹ (Caruri).

(5) Ám chỉ thần tình yêu