Con cú mù kể câu chuyện về một họa sĩ vẽ trang trí hộp đựng bút, và là người kể chuyện, anh nhìn thấy những ác mộng đầy ảo giác mơ mộng. Người kể chuyện tự thú về việc sát nhân của mình với cái bóng in trên tường trông giống con cú mù. Những lời thú tội của anh không theo một tuyến tính trình tự những sự kiện, mà thường lặp lại mang tính phù chú, và chồng từng lớp lên nhau như nhạc đề được biến tấu, phù hợp với kết chuyện để mở trong mạch diễn giải câu chuyện.

Đôi nét về tác giả

.

Sadegh Hedayat (1903-1951) mất ngày 9 tháng 4- 1951 nhà văn Iran với bút pháp hiện đại mang tính siêu thực. Con cú mù là cuốn tiểu thuyết nổi tiếng nhất của Iran trong thế kỳ XX đã được dịch sang nhiều thứ tiếng. Do bị kiểm duyệt ở Iran nên tác giả đã tự xuất bản lần đầu vào năm 1936 dưới dạng in ronéo ở Bombay Ấn Độ).

Số phận của kiệt tác này nằm ở giao lộ trong một kỷ nguyên lịch sử Iran đầy những biến cố chính trị, những cuộc cách mạng, những va chạm gay go giữa văn hóa truyền thống Islam và cuộc hiện đại hóa ở Iran.

Đương thời ở Iran Con cú mù bị xem là thứ trái cấm hiện sinh, và nó đã dẫn tới không ít những cuộc tự sát và chính tác giả cũng tự sát. Sau khi cuốn tiểu thuyết được đăng từng kỳ trên một chuyên san của Iran từ 1941 -1942 thì lịch sử xuất bản của Con cú mù chủ yếu là một cuộc trốn tìm với nhà cầm quyền. Cho tới năm 1993 được phát hành lại nhưng tiếp tục bị kiểm duyệt và bị cấm trong Hội chợ Sách Quốc tế ở Tehran năm 2005, và năm 2006 bị truất quyền xuất bản.

Lời giới thiệu[1]

Là cháu nội của thi sĩ và nhà phê bình lừng danh Reza Qouli Khan, Sadegh Hedayat sinh ở Teheran ngày 17 tháng 2 năm 1903. Cuộc sống bên ngoài không có gì nhiều để nói về ông. Về đời sống tinh thần, sự khiêm tốn, sự tinh khiết của linh hồn ông đã khiến ông chọn lựa cuộc sống xóa nhòa và những đau khổ của một con người ưu tú từ khước sự thỏa hiệp. Sự dịu dàng vĩ đại của trái tim, một trí tuệ luôn luôn bén nhạy nắm bắt được cái lố bịch của sự vật, sự khoan hồng đối với tất cả những gì ông yêu dấu, là những thứ làm dịu sự miệt thị của ông đối với thế gian này.

Vừa được đào tạo bằng việc đọc những bậc thầy hiện đại của châu Âu đồng thời thấm nhuần một tình yêu sâu sắc với văn học dân gian và các truyền thồng của quê hương, Hedayat tìm cảm hứng từ nhân dân của Iran. Tuy nhiên, niềm ham mê mà nhà văn này hướng về những nền đạo của xứ Ba Tư cổ xưa, và những mê tín và tập tục ma thuật bình dân rút ra từ đó, đã đánh thức nơi ông thị kiến về cái lạ lẫm và thường khi ông gạt bỏ những rào cản chật hẹp của thực tại để cái huyền diệu xâm nhập các nhân vật của mình: hành động của một cuốn tiểu thuyết như là Con Cú Mù nằm rất xa không gian và thời gian bình thường. Như những thi hào lớn nhất của nòi giống mình - người ta nghĩ tới Omar Khayam, là người độc nhất mà ông yêu quý - Hedayat là một người bi quan. Đó là một cái nhìn tuyệt vọng lướt trên thế gian. Vũ trụ này với những định luật khôn dò, nhưng phi lý và ác độc, nếu có đôi lúc mở ra trước chúng ta những vòng tròn huyễn tưởng nhất, thì còn rất xa với việc cống hiến cho chúng ta sự hứa hẹn về một số phận tốt hơn vượt ngoài cuộc sống trần gian, luôn luôn xuất hiện đối với chúng ta như tắm trong một ánh sáng u ám. Chẳng có gì để hy vọng ở đời này, cũng chẳng có gì hy vọng ở kiếp khác. Đó là nỗi ám ảnh mà người ta gặp lại trong từng hàng của Con Cú Mù.

Sadegh Hedayat tự sát ở Paris, Rue Championnet, ngày 9 tháng 4 năm 1951.

Người dịch

Chú thích:

[1] Lời giới thiệu của Nhà xuất bản José Corti (Paris, Pháp) trong bản dịch tiếng Pháp La Chouette aveugle.