Tôi biết cha khi má dẫn tôi từ nhà ngoại về. Nhà không còn ngoại nữa, tôi thành đứa trẻ mồ côi. Người ta bỏ ngoại vào cái hòm to, đóng nắp lại, bảo là ngoại đi thay áo mới ở nơi tôi không thể đi theo. Ngoại không bao giờ trở về nữa.

Về nhà, má chỉ lên tấm hình một người đàn ông có đôi mắt to buồn thăm thẳm. Ba con đó. Tôi nhìn nghiêng, ngó xuôi, thầm so sánh khuôn mặt tôi và “ổng”. Mắt ổng hai mí, mắt tôi một. Mũi ổng cao thanh tú. Tôi mũi xẹp. Tôi thấy ổng quá đẹp trai. Tôi thì quá xấu gái. Chưa chắc gì ổng là ba tôi. Tại sao bây giờ tôi mới biết? Lại chỉ là một tấm hình. Không hỏi được ổng cái gì. Trí nhớ tôi thì mù mịt. Không thể nhớ ổng có bồng ẵm tôi không? Má tôi nói, nhớ nỗi gì, ổng mất lúc mày mới có một tuổi. Tôi lại ngó ngược, nhìn xuôi. Nhìn lâu, khuôn mặt sau khung kính hình như cũng quen thuộc. Thấy cũng giông giống.

Lần lần tôi cũng biết về ba tôi hơn. Má tôi hay kể chuyện về ông. Ba tụi bây hồi đó thích ăn cà-ri nị (Ấn Độ) lắm. Mà tao mỗi lần nấu, phải lột củ hành chảy nước mắt. Ông hỏi: “Nấu anh ăn sao em khóc? Thôi đừng nấu nữa”. Tao phải cười lau nước mắt, ổng mới vui. Ba tụi bây bay bướm, đào hoa cũng dữ lắm. Có vợ rồi, mà nhiều cô cũng theo.

Má kể không lớp lang gì hết. Nhớ cái gì bà nói cái đó. Lúc kể về chuyện ba hay vấn sà-rông như người Ấn, rồi kéo lên đến đầu gối, bỏ tôi vào đung đưa như đưa võng. Lúc kể thấy ba ngồi trên xe ngựa với cô bồ, má đi dưới đất, phải kéo nón lá che hai dòng nước mắt sợ cười. Đang xem phim, má lại nhắc cô diễn viên hay đóng trong những phim ba thường chở má đi coi...

Lần lần khi nhìn lên bức ảnh của người đàn ông xa lạ đó, tôi lại liên tưởng đến những câu chuyện được nghe. Tôi thấy ổng gần gũi hơn. Ba của tôi. Tôi hay nói chuyện thầm với ổng. Khi được lãnh phần thưởng ở trường, đi ngang qua bàn thờ ổng, nhìn vào mắt ổng, tôi nói thầm: “Con của ba học giỏi lắm nha”. Tôi thấy ổng hơi mỉm cười. Khi bị đòn, tôi cũng đi qua đó, ngước lên hỏi: “Sao ba chết sớm vậy để con bị hất hủi?” Qua màn nước mắt, tôi thấy đôi mắt ổng càng buồn thêm, đến nỗi tôi lại hối hận tự trách mình sao lôi thôi, rắc rối như vậy.

Trước khi đi xa, tôi ra tận chỗ ông nằm để từ giã.

Nhiều năm sau tôi trở về. Ngôi mộ ông không còn nằm ở chỗ cũ nữa. Nơi buổi trưa ngồi đó, gió hiu hiu người ta có thể ngã mình dưới bóng mát của mấy cây tre già mà ngủ cạnh người chết.

Chỗ nằm mới của ông cạnh một nhà máy xay đá. Hôm tôi đến thăm, tiếng máy chạy ồn ào đến nỗi tôi không nói gì được với ông, dù là nói thầm. Mặt trời đổ bao nhiêu sức nóng xuống mấy ngọn đá xanh cạnh mộ. Những bánh xe quay vòng khuấy bao nhiêu bụi trên con đường đất đỏ. Tôi không thấy tĩnh lặng, làm sao ba tôi yên nghỉ bình an. Má tôi viết thư về: “Đừng để ba con năm ở chỗ ấy nữa!”

Tôi lựa một ngày tốt. Thỉnh một ông thầy. Một bó nhang. Dăm đĩa trái cây. Ba bốn người thợ bốc mộ.

Sáng tháng ba mặt trời gay gắt quá. Lưng áo những người thợ bốc mộ ướt đẫm mồ hôi. Những nhát cuốc đào xới. Tôi cũng vã mồ hôi. Tôi nói với cái đầu rỗng: “Cuốc nhè nhẹ được không?” Xương và đất cát đã trộn lẫn vào nhau. Hai người thợ vọc tay vào cát đất lựa ra những mẩu xương đã ngã màu đỏ. Một khúc xương ống quyển. Những đốt lóng tay. Một vài cái răng. Nhiều mẩu lụn vụn không thể biết là gì. Mấy người thợ chất củi thành đống lửa nhỏ, bỏ các mẩu xương vào đó. Lần đầu tiên tôi nhìn thấy ‘hỏa táng’ ngay trước mắt mình trong gang tấc.

Tôi ôm cái bình đựng tro than của ba vào người. Cảm giác một nguyên vẹn. Từ bây giờ ba không chỉ là một khuôn mặt chết sau khung kính. Ba không chỉ sống trong những câu chuyện của mẹ. Ba còn rất thực trong tôi. Tôi đã chạm tay đến xương cốt của ông.

Tôi đã cầm tay cha!

T.Linh

2001