Tôi đưa tay quệt khô nước mắt. Lòng tôi bình tĩnh đến dửng dưng. Tôi muốn sống, muốn thực hiện được sự chấp nhận thách thức, tôi phải biết kiên nhẫn chịu đựng, phải biết đợi chờ. Con chó bị dồn vào chân tường, nó cắn càn, cắn bậy. Còn tôi, tôi không phải là chó, tôi là người. Tôi phải biết làm điều gì khác hơn.

Đây là giữa rừng sâu khu A, bóng cả cây già. Tôi không thuộc đường đi nước bước, cũng không thực phẩm, không phương tiện lại nằm trong bàn tay sinh sát, kiểm tra của họ. Nhất cử nhất động đều bị xem chừng. Đấy, tôi không thể nào chấp nhận thực trạng đó.

Tôi rời khỏi gốc dầu, chầm chậm bước vào sân. Ba Biếu nhìn ra, làm như vui dữ:

– A! Anh Hùng! Anh mới về tới đó hả? Sao về tối dữ vậy anh?

Ngồi đối diện trước bàn dài với Ba Biếu là Bảy Cảnh. Kế bên Bảy Cảnh là Tám Chi. Bảy Cảnh vốn đã đen, gầy, xấu xí, mặt mày lúc nào cũng cau có đăm đăm, giờ y nhìn ra với cặp mắt xoi mói, lạnh lùng khinh khỉnh trông thực tởm không chịu được.

Có lẽ nhờ vào sự xác định tương lai dứt khoát cho chính cuộc đời mình lúc này và cái chất người của tôi sống dậy nên tôi ngang nhiên nhìn thẳng vào mặt Bảy Cảnh, tủm tỉm cười, bình thản như không việc gì xảy ra:

– Chào mấy anh! Ở bệnh viện, anh em họ đưa về chừng nào thì về chừng đó, tôi làm sao dám cãi họ.

Ba Biếu đứng dậy, bắt tay ở bậc thềm:

– Anh nay khỏe nhiều rồi chớ?

– Cũng đỡ! Cảm ơn anh! Mấy anh ở nhà cũng mạnh vui?

– Thường thôi!

Tám Chi chào tôi bằng câu nói:

– Coi bộ anh xanh nhiều. Nhưng chưa thấm gì đâu! Sốt rét nó mới thử anh một chút vậy mà! Anh còn phải sốt trong năm nay chừng mười lần như vậy nữa mới được gọi là đóng góp đầy đủ cho núi rừng.

Ba Biếu bảo tôi:

– Anh dẹp đồ đi, ngồi ống nước chơi anh. Chà!…Thiệt hổm nay công việc bề bộn quá nên anh đi nằm bệnh viện cả nửa tháng mà tụi này không sao đi thăm anh được. Kể cũng tệ!

– Mấy anh bận rộn công việc mà!

– Anh Bảy nè! Hình như mình còn ba gói kẹo đậu phộng hả anh Bảy?

Đến bây giờ Bảy Cảnh mới mở miệng:

– Có! Trong lon guy-gô đó!

– Tính để dành, mà thôi! Mình đem ra đãi bệnh nhân mới về nó mới phải điệu. Ờ anh Tám! Ngày mai bảo mấy chú cảnh vệ đi bắn vài con giộc, để có chất tươi bồi dưỡng anh Hùng với chớ!

Tôi gác bồng quần áo lên kệ, nhếch mép cười một mình. Chu choa! Thực là tử tế biết bao nhiêu! Người ta quan tâm đến sức khỏe tôi nhiều như vậy ư? Nếu tôi không được nghe những lời nói ban nãy có lẽ tôi cảm động và cảm ơn Thủ trưởng của tôi nhiều lắm. Nhưng bây giờ, nếu tôi được phép, nếu ở vào tình trạng bình thường thì tôi sẽ phát biểu một câu theo kiểu này:

– Thôi, mấy cha nội! Mấy cha đóng kịch giỏi hơn tài tử Sàigòn nhiều. Phục lắm! Con phục mấy cha lắm.

Chợt một khám phá mới đến với tôi. Họ đóng kịch trước mặt mình, mình không biết đóng kịch trước mặt họ, quả mình ngu, mình dở vô cùng. Mình phải chơi «kịch» với họ thử xem. Mà có chơi phải chơi cho giỏi, chơi một cách thủ đoạn, nếu không, cuộc đời bế mạc ngay.

Bởi đóng kịch trên sân khấu thì dễ, đóng kịch ngoài đời khó gấp bội. Trên sân khấu, diễn viên không làm tròn vai trò của mình, bất quá chỉ bị khán giả chê bai, la ó. Cùng lắm là đuổi xuống. Ngược lại, ngoài đời, trong một vai trò nguy hiểm, hậu quả của nó sẽ là cái chết.

Chấp nhận đóng kịch, tất nhiên tôi phải biết tỏ ra vui vẻ và cảm động trước cái vồn vã thân tình bề ngoài. Hơn thế nữa, tôi còn phải biết hèn, biết phục tùng và đề cao, biết ngoan ngoãn trước mọi người, không có quyền nghe, biết mặt trái của vấn đề, kể cả vấn đề quan trọng nhất là sự thách thức, miệt thị vô lý mà họ đã quyết định giữa họ và tôi.

Trong sưốt buổi uống trà, tôi đã đóng kịch thực sự, đóng kịch một cách hào hứng, vui vẻ, cởi mở. Tôi đã kể chuyện Sàigòn một cách say mê về những cái xấu, cái hèn, bẩn thỉu nhất của gia đình họ Ngô. Tôi cố tình khai thác một cách triệt để, thêm mắm dặm muối vào để mà xỉ vả, mạt sát thậm tệ. Trong đó có những cái mà tôi biết rất mơ hồ.

Không chỉ gia đình họ Ngô bị tôi xỉ vả, mạt sát mà còn cả cái giới trí thức. Sàigòn, cả cái xã hội miền Nam. Người nghe tưởng chừng đó là một đống rác thối om, một căn nhà mục nát chỉ cần một bàn tay xô nhẹ cũng đủ làm nó đổ ập xuống.

Tôi cũng đã lập lại một cách hào hứng về những dữ kiện tuyên truyền «Láo thiên lao địa» của huyện ủy viên Châu Thành Mỹ Tho trước đây để «tuyên truyền» lại Ba Biếu, Bảy Cảnh, Tám Chi, gọi đó là phản ứng cách mạng, cao trào đang lên của cuộc cách mạng giải phóng miền Nam.

Dĩ nhiên cử tọa của tôi khoái vô tả. Hả hê phồng mũi, no bụng vì chuyện và cũng vì 15 miếng kẹo đậu phộng cộng với ba ấm nước sôi đầy ứ pha sạch một gói trà Blao to tổ bố. Tôi nghĩ bụng, có lẽ sau buổi nói chuyện đêm nay người ta sẽ bắt đầu chuyển hướng đánh giá tôi trên một căn bản khác cũng nên.

Chẳng những vậy, tôi còn được lời to vì suốt buổi uống trà, không chỉ một mình tôi nói mà cả ba ông Ban Chỉ huy B2 cùng nói. Nói về những chuyện mà tôi chưa hề biết, muốn biết, cần biết thật nhiều.

Ba Biếu thì kể chuyện cho tôi nghe về chế độ vô sản chuyên chính, chính quy hóa, bước vào con đường xã hội chủ nghĩa miền Bắc, đời sống của bộ đội miền Nam. Bảy Cảnh cái thằng cha đáng ghét đó cũng cười hỉ hả chuyện dàn cảnh đánh đại diện Gia Nã Đại trong Ủy Hội Quốc Tế lọt xuống hồ Hoàn Kiếm và đường lối diệt đạo của Đảng tại miền Bắc. Còn Tám Chi lại kể một số chuyện vui, giai thoại về Đồng văn Đe con của Thiếu tướng Đồng văn Cống, về Trần thị Bi và nhận xét của Bác Hồ về cán bộ tài chánh «Năm Eo».

Kết quả, đến một giờ khuya, tại văn phòng Ban Chỉ huy B2, chúng tôi hãy còn thức, cười vang.

***

Ba Biếu kể lại…

Tôi xuống tàu tại căn cứ tập kết Xuyên Mộc. Sau ba ngày say sóng, ói mửa tới mật xanh, nằm li bì bỏ cơm bỏ cháo ở giữa sàn tàu trống trơn, nắng đổ lửa. Thiệt bây giờ nhớ lại cảnh đó tôi còn ớn tới xương sống.

Mình nghe nói được đi tàu Liên Xô, mình tưởng phen này phè phỡn lắm. Dưới tàu chắc đủ tiện nghi mỗi người đều có giường nằm, có buồng ăn, buồng tắm, chỗ giải trí như theo lời Khu ủy cho biết. Ai dè, bước xuống tàu rồi mình rụng rời tay chân, tàu rộng thiệt nhưng trống trơn, tụi này dang đầu ra phơi nắng trên boong. Có lẽ tàu chở heo còn mát, còn sướng hơn nhiều.

Ba ngày phơi nắng trên tàu, không có chút nước để tắm rửa, súc miệng, tụi này đứa nào cũng hôi như chó. Tàu dừng lại tại bãi biển Sầm Sơn. Trong bờ, chèo ghe thuyền ra rước. Tụi này được trang bị lại quân phục, toàn kaki màu cứt ngựa. Tắm rửa, ăn uống nghỉ ngơi được một đêm, sáng ngày sau lại được lệnh cuốc bộ về Hà-nội. Đi bộ mà đi trên đường tráng nhựa mấy trăm cây số liền, anh đủ hiểu tình cảnh nó ra sao?

Quên, chưa nói anh nghe điều này, tụi này ra Bắc vào đợt tập kết sớm nhất. Mùa đông ngoài Bắc lạnh kinh khủng, đâu có như ở Nam bộ mình. Từ nhỏ tới lớn, bây giờ mới hiểu thế nào là «lạnh teo dái», «lạnh như cắt thịt cắt da».

Riêng tôi, tôi có sẵn áo lạnh do nhà tôi đan cho từ trước, mà áo lạnh đối với miền Bắc chả ăn nhằm gì hết. Trước kia, Đảng chỉ thị cho biết chuyến tập kết này ra Bắc, nhằm vào mùa đông lạnh lắm. Tất cả cán bộ chiến sĩ phải chuẩn bị may đồ phòng lạnh.

Nhưng, hầu hết anh em cán bộ làm gì có tiền, có phương tiện may sắm? Dù cho có gặp gia đình kịp đi nữa, thì giờ kế bên đít, có tiền có phương tiện cũng vô ích.

Cái đêm đầu tiên ra đến miền Bắc, ngủ ở bãi biển Sầm Sơn lạnh sao là lạnh. Tôi mặc một lúc ba bộ đồ chồng lên thêm cái áo lạnh, khăn rằn trùm đầu, đắp phía ngoài tấm đắp bằng nĩ mỏng, thêm cái mùng vải nữa chớ, cuốn tròn như con cuốn chiếu vậy mà vẫn lạnh như cắt da, không tài nào ngủ được. Mấy anh em khác chẳng hơn gì. Tụi này đành lui cui bò dậy, đi bẻ trộm hàng rào người ta để đốt hơ cho ấm.

Qua ngày hôm sau được phát áo trấn thủ dồn gòn mới đỡ.

Đơn vị tụi này sau khi đến Hà-nội theo biên chế mới, ghép vào Sư đoàn 338. Tháng 3 năm 1955, tất cả bộ đội còn lại ở Cà Mau tập kết ra đợt sau cùng thì coi như Nam Bộ của mình có 2 Sư đoàn 338 và 330. Sư đoàn 338 do anh Ba Tô Ký làm Sư trưởng kiêm chánh ủy. Còn Sư đoàn 330 do anh Bảy Cống làm Sư trưởng.

Kể ra anh em Nam bộ của mình ra Bắc chì lắm được đồng bào miền Bắc kính nể lắm! «Anh đội miền Nam» mà! Cho nên chuyện khó khăn, rắc rối, giao cho anh «đội miền Nam» là xong ngay. Năm 1956, trong đợt cải cách ruộng đất, vùng Thanh Hóa là vùng khó phát động nhất. Bọn địa chủ phản động cấu kết với tụi gián điệp Pháp để lại và tụi Thiên chúa giáo hăm dọa đồng bào, ngăn không cho đồng bào hội họp, học tập chính sách ruộng đất. Cán bộ tại địa phương thì bị bọn chúng mua chuộc. Số nào chúng không mua chuộc thì chúng tổ chức ám sát, thủ tiêu.

Đặc biệt hơn nữa là chúng còn tổ chức hạ nhục và bêu xấu Đảng, cán bộ bằng cách vu khống, âm mưu đưa cán bộ mình vào tròng những vụ quan hệ nam nữ bất hợp pháp, hũ hóa đủ thứ!

Không biết mấy đơn vị địa phương miền Bắc được đưa tới công tác vận động, tuyên truyền quần chúng ra sao, mần ăn thế nào, mà cuối cùng Sư 338 của tụi này được lệnh đến đó gấp rút. Tôi nhớ hôm trước khi đi, Võ đại tướng đến thăm, đả thông cán bộ chiến sĩ về những khó khăn, sai lầm trong công tác ruộng đất của một số cán bộ địa phương. Đồng thời thay mặt Trung Ương Đảng và chính phủ thăm hỏi anh em, động viên tình cảm, tư tưởng cán bộ chiến sĩ. Võ đại tướng cũng chuyển lời của Bác gửi đến anh em bộ đội miền Nam là Bác tin tưởng rằng anh em bộ đội miền Nam giữ vững truyền thống của miền Nam «thành đồng Tổ Quốc». Việc gì khó khăn đến đâu đi nữa, gọi đến bộ đội miền Nam là xong ngay.

Anh em phấn khởi hết sức. Mà thật, bọn này tới Thanh Hóa chủ trương chính trị quân sự đi đôi. Tụi nào ở địa phương làng chàng là tụi này đập hết, đập cho sặc máu mũi, máu mồm, lần lần dẹp hết. Bộ đội miền Nam, cái gì chớ đập lộn thì thiên hạ phải nể mặt. Chỉ có thằng nào uống thuốc liều mới dám chọc.

Trong đợt chỉnh huấn cải cách ruộng đất để phong quân hàm toàn quân, tụi này phải học một tháng, kiểm thảo từng người. Mình phải tố khổ mình. Hết tố khổ mình thì tố khổ người khác. Phát giác lỗi lầm của mình, tự phê, nhận tội trước tập thể rồi tập thể phê thêm. Khi nào tập thể nhận xét là mình đã hoàn toàn lột xác, thành khẩn tuyệt đối mới thôi. Nếu chưa, phải ngồi cho tập thể «đấu».

Phát giác tội ác của mình xong chưa đủ. Mình còn phải phát giác tội ác, lỗi lầm của đồng đội, đồng chí mình, cấp chỉ huy của mình, cả những người bạn mà mình quen biết dù không ở chung với mình, cho đến cả bà con dòng họ xa của mình còn ở lại miền Nam.

Thật là vui vẻ cho chư vị nào bị bạn bè tố, phát giác. Nhiều trường hợp vui lắm anh ạ! Có tay đó, y tự kiểm và tập thể kiểm y rồi từ tuần lễ trước nhưng tuần lễ sau, Đảng ủy đơn vị nhận được một bức thư của một chư vị ở xa gởi về phát giác y, tố cáo y hồi còn ở miền Nam có một lần nửa đêm đóng quân nhà đồng bào, lén chui vô mùng con gái chủ nhà. Đảng ủy đọc lại hồ sơ chỉnh huấn của y thấy không có khoản đó, thế là lại kiểm thảo lại, nhận xét lại. Cho nên tuy hạn định một tháng, nhưng cái vụ chỉnh huấn phong quân hàm lần đó kéo dài đến cả năm. Đơn vị nào cũng vậy.

Có nhiều tay khôn tổ mẹ. Trong lúc hầu hết mọi người đều ái ngại, giấu giếm bớt khi tự tố cáo, nhận xét mình trước đảng thì mấy tay đó, tự mình đặt điều ra thêm những tội ác dữ dằn, những chuyện động trời mà «xừ lũy» chưa làm bao giờ. «Xừ lũy» cũng tỏ vẻ hối hận, khóc lóc thành khẩn trước Đảng, y như thật vậy. Nhiều anh em sống chung với «xừ lũy» hàng chục năm, biết rõ «xừ lũy» từ a tới z cũng phải ngẫn tò te, tưởng «xừ lũy» khùng.

Ai ngờ cái sự đặt điều tội ác thế mà «xừ lũy» được Đảng đề cao, nêu điển hình tốt cho toàn quân, học tập về thái độ thành khẩn, giác ngộ Đảng cao độ. Anh biết không, chính vì chỗ đó, «xừ lũy» đang là quần chúng ngoài Đảng, ngay trong đợt chỉnh huấn, «xừ lũy» được Trung Uơng Đảng cho phép kết nạp Đảng chính thức, khỏi qua giai đoạn dự bị 6 tháng đến 9 tháng.

Ngoài ra trước đấy y là trung đội phó tức quân hàm ngang cấp với thượng sĩ. Vậy mà «xừ lũy» đặc cách được Đảng đề bạt Thiếu úy đại đội phó ngang xương. Tức là nhảy lên hai cấp.

Nhiều lắm, trong cái đợt chỉnh huấn phóng tay cải cách ruộng đất thiệt gian nan như sống đi chết lại, bầm dập, bể mình nhưng cũng vui bạt mạng.

Kể ra, bộ đội miền Nam mình suốt 9 năm kháng chiến quen theo lối sống du kích, tự do, lưộm thưộm quen thân. Đến chừng ra Bắc, ghép mình vào đời sống chính quy hóa, hiện đại hóa theo kỷ luật thép; cái gì cũng có điều lịnh. Điều lịnh nội vụ, điều lịnh quân y, điều lịnh quân trường, điều lịnh đủ thứ. Ngay như tụi này, dù gì cũng là cán bộ Tiểu đoàn thế mà cũng học lại quân sự cơ bản.

Trời mưa, nắng bỏ cha vậy mà gặp bữa tập chạy bộ tác chiến, thì bất kể cán bộ chiến sĩ gì cũng phải chạy. Đang sốt cũng phải chạy. Thở không ra hơi cũng phải chạy. Đến nỗi nhiều chư vị ngã lăn ra chết vì cảm nắng tại bãi tập. Nhưng chừng nào chết hãy hay, chưa chết thì làm gì được phép ngồi nghỉ.

Ở doanh trại thì phải luôn kiểm tra quân phong quân kỷ. Anh biết không! Những ngày chúa nhật, chả là tụi này ở cách Hà-nội đến mười mấy cây số, ham lắm, ham đi Hà-nội lắm. Trước khi xuất trại, giày phải đánh thật bóng, quần áo phải sạch sẽ, thẳng nếp, chững chạc. Đầu phải chải kỹ lưỡng, gọn gàng.

Vậy mà khi ra cổng, từng mạng phải xếp hàng như diễn binh, lần lượt đến đứng soi mình vào trước tấm kiếng bự tổ cha ở nhà vệ binh để tự kiểm soát lại lần nữa, sửa lại thắt lưng, lau lại mặt, phủi lại giày. Rồi còn phải đứng trước mặt vệ binh cho vệ binh kiểm soát lại.

Một sợi tóc lòa xòa trước trán hả? A lê, đi vào trại! Ở nhà, mất phép. Áo quần xùng xình hả? Cũng đi vào. Thắt lưng xệ một chút hả? Cũng đi vô!

Về chế độ thì phân biệt rõ ràng lắm. Lính ra lính. Quan ra quan. Chiến sĩ ra chiến sĩ. Chế độ cán bộ cũng phân ra ba loại: sơ cấp, trung cấp, cao cấp. Sơ cấp từ hạ sĩ quan đến Trung úy. Trung cấp từ Thượng úy đến Trung tá. Cao cấp từ Thượng tá trở lên. Lương bổng cũng như ăn uống, sự đãi ngộ của Đảng dựa vào đó.

Chiến sĩ với cán bộ sơ cấp lớp dưới, tức hạ sĩ quan thì ăn chế độ đại táo, khẩu phần 6 hào. Sĩ quan thì trung táo loại 1: khẩu phần 8 hào,, loại 2: 1 đồng 2 hào.

Tiểu táo chỉ là sĩ quan cao cấp mới được hưởng. Còn đặc táo, tức chế độ đặc biệt chỉ dành cho Ủy viên Trung Uơng Đảng, Võ đại tướng, Bác Hồ thôi.

Lương cao nhất miền Bắc chỉ có lương bộ đội. Như tôi, hồi còn ngoài ấy, cấp bậc đại úy cũng hơn 130 đồng. Trí thức hả? Hạng kế bẹt, kỹ sư mới ra trường thì 58. Bác sĩ mới ra trường cũng 58. Sau lần lần tăng lên theo thâm niên, chức vụ. Kiếm đến 80 đồng đã đỏ con mắt rồi.