Đoàn xiếc xuất hiện chẳng hề báo trước.

Không hề có thông báo ở bưu điện, không có tấm bích chương nào được dán trên các bảng hiệu trong thành phố, cũng không có lấy một dòng tin hay quảng cáo trên báo chí địa phương. Chỉ đơn giản là đoàn xiếc ở đó, trong khi mới hôm qua thôi còn trống trơn.

Những căn lều chóp nhọn căng lên từ những dải trắng và đen, tuyệt nhiên không đan xen bất cứ mảng nào của sắc vàng hoặc đỏ thắm. Không màu mè gì sất, chỉ trừ màu xanh của cây cối và đồng cỏ xung quanh. Những sọc trắng-và-đen trên nền trời xám; vô vàn những căn lều đủ mọi hình dáng, kích cỡ, với một hàng rào sắt uốn công phu bao quanh trong một thế giới nhợt nhạt sắc màu. Từ ngoài nhìn vào có thể thấy những mảng đen hoặc trắng, được sơn phủ hoặc vẽ bằng bột màu, hoặc được tạo nên bằng mánh nhà nghề của dân làm xiếc.

Nhưng chưa mở cửa biểu diễn đâu nhé. Vẫn chưa.

Trong có vài tiếng đồng hồ, ai ai trong thành phố cũng nghe nhắc đến nó. Đến trưa thì tin tức đã lan sang cả mấy vùng lân cận. Những lời truyền miệng là cách loan tin còn hữu hiệu hơn cả chữ in và những dòng tít giật gân trên tờ rơi hay những tấm bích chương. Quả là một tin độc đáo và đáng chú ý, đoàn xiếc bí ẩn bất ngờ xuất hiện ấy! Người ta trầm trồ ngắm chóp đỉnh chót vót của những căn lều cao nhất. Ai cũng chăm chăm nhìn chiếc đồng hồ đặt giữa hai cánh cổng nhưng chẳng ai có thể mô tả nó một cách chính xác.

Và tấm bảng đen với những con chữ trắng treo trên cánh cổng, phô ra dòng chữ:

Mở màn khi đêm xuống

Hạ màn lúc rạng đông

“Rạp xiếc gì lại chỉ mở vào ban đêm?” người ta kháo nhau dù không ai biết rõ câu trả lời, nhưng đến lúc nhá nhem, một đám đông kha khá khán giả đã kéo nhau xúm đến trước cổng.

Bạn là một trong số họ, dĩ nhiên rồi. Lòng hiếu kỳ trong bạn đã thắng thế, vì lòng hiếu kỳ vốn luôn thắng thế như vậy. Bạn đứng trong ánh ngày đang tắt dần, khăn quàng cuốn chặt quanh cổ trong cơn gió lạnh tê khi đêm bắt đầu buông, chờ để được tận mắt chứng kiến kiểu rạp xiếc gì mà chỉ mở cửa sau hoàng hôn.

Có thể thấy rõ quầy bán vé sau cánh cổng vẫn đóng im ỉm. Những căn lều im phăng phắc, chỉ trừ những lúc khẽ phập phồng trong gió. Thứ chuyển động duy nhất trong rạp xiếc là những kim đồng hồ nhúc nhích mỗi phút trôi qua, nếu tuyệt tác điêu khắc đó có thể được gọi là một chiếc đồng hồ.

Khu rạp tuồng như bị bỏ hoang và trống trải. Nhưng bạn cứ ngờ ngợ hình như mình ngửi thấy mùi kẹo caramel ngọt lịm vấn vít theo gió, lẫn trong mùi lá thu khô ngái. Hương vị ngọt ngào chênh vênh trước cái lạnh.

Vầng dương lặn hẳn xuống đường chân trời, ánh chiều chuyển từ nhá nhem sang chạng vạng. Đám đông xung quanh bạn càng lúc càng bồn chồn vì chờ đợi, một rừng những bàn chân nôn nóng, một biển những lời lầm rầm muốn bỏ cuộc vui để tìm nơi nào đó ấm áp tận hưởng buổi tối. Chính bạn cũng đang nghĩ chẳng muốn đợi thêm nữa, chính lúc ấy, điều đó xảy ra.

Trước tiên là một tiếng “bụp,” hầu như không nghe thấy vì lẫn trong gió và tiếng người nói. Âm thanh êm êm nghe như ấm nước sắp sôi để pha trà. Rồi ánh sáng. Khắp các căn lều, những đốm sáng lóe lên, toàn bộ khu rạp lung linh như thể có một đàn đom đóm cực sáng đang vỗ cánh. Đám đông chờ đợi lập tức im bặt ngắm nhìn màn trình diễn ánh sáng. Ai đó đứng gần bạn đang ngạc nhiên há hốc miệng. Một cậu bé con vỗ tay đầy phấn khích trước khung cảnh đó.

Khi các căn lều đều bừng sáng rực rỡ trên nền trời đêm, dấu hiệu xuất hiện.

Ngang trên đỉnh cánh cổng, từ khoảng không giữa những thanh sắn uốn, những đốm sáng như đom đóm bung ra ngày một nhiều. Đốm sáng lóe lên cùng những tiếng “bụp” nhỏ, thỉnh thoảng kèm theo một cơn mưa những tia lửa trắng sáng và làn khói mỏng. Những người đứng gần cổng nhất lùi lại vài bước.

Ban đầu chỉ là những quầng sáng không đều. Nhưng càng tỏa sáng chúng càng trở nên rõ ràng hơn, và tụ lại với nhau thành chữ cái. Đầu tiên có thể nhận ra chữ C, rồi thêm nhiều con chữ khác. Một chữ q lẻ loi, và vài chữ e. Khi đốm sáng cuối cùng tụ lại, khói và những tia lửa đã tan hết, rút cục đã có thể thấy rõ, thông điệp nóng sáng rực rỡ này. Nghiêng người sang trái một chút sẽ thấy rõ hơn đấy, bạn có thể đọc được điều này:

Le Cirque des Rêves^[1]

Trong đám đông có vài người mỉm cười đầy ý vị, trong khi những người khác nhíu mày và đưa ánh mắt dò hỏi nhìn những người xung quanh. Một đứa trẻ đứng gần bạn kéo tay áo mẹ nó, tha thiết hỏi dòng chữ đó nghĩa là gì.

“Rạp xiếc của những giấc mơ,” người mẹ đáp, và cô bé con nhoẻn cười thích thú.

Rồi cánh cổng sắt rung rung ken két mở, dường như bằng lực đẩy của chính nó. Hai cánh cổng mở rộng, mời gọi đám đông hãy vào trong.

Giờ rạp đã mở.

Giờ mời bạn hãy bước vào.

*

Phần I

KHỞI NGUYÊN

Le Cirque des Rêves được tạo thành từ những hình tròn. Có lẽ đó là một cách trân trọng nguồn gốc của từ “xiếc,” phái sinh từ từ “kirkos” trong tiếng Hy Lạp, có nghĩa là vòng tròn hay sân khấu tròn. Đã có nhiều tán đồng về sự hình thành rạp xiếc theo dòng thời gian như thế, nhưng Le Cirque des Rêves khó có thể coi là một rạp xiếc truyền thống. Không chỉ là một lều bạt lẻ loi với hàng rào bao quanh, rạp xiếc này gồm những cụm lều hình dáng như kim tự tháp, một số cao lớn còn lại khá nhỏ. Những căn lều được xếp đặt giữa những lối đi vòng cung, và nằm trong vòng hàng rào tròn. Uốn lượn nối tiếp nhau.

• FRIEDRICK THIESSEN, 1892

Kẻ mộng mơ là người chỉ tìm đường đi nhờ ánh trăng, và sự trừng phạt đối với anh ta là nhìn thấy rạng đông khi phần còn lại của thế giới còn say ngủ.

• OSCAR WILDE, 1888