Con stung [1] Sang Kê cuộn những khối nước đỏ ngầu, những khối nước đỏ ngầu xoáy tít những bọt trắng.

Thằng Còm đứng trên bờ cầm những hòn cuội ném theo những xoáy bọt trôi xiết, rồi mỗi khi ném trúng, nó lại reo to:

– À, tao bắn vỡ đầu nó rồi!

Nó mải-miết chơi cái lối chơi nhẹ-nhàng và ít tốn sức trong khi các chúng bạn nó mải-miết vật nhau, đánh nhau, ném nhau ở trên bãi cát.

Những cuộc xô-xát dữ dội? À, nó không chơi, sức đâu. Không phải vô cớ mà người ta đã mệnh-danh cho nó là thằng Còm. Với lại nghịch như thế, rất có thể rách quần áo. Mà rách quần áo là mẹ nó không bằng lòng rồi.

Nó yêu mẹ nó lắm, nó không bao giờ muốn cho mẹ nó không bằng lòng về nó cả.

Nó đang reo:

– À, tao nổ trúng ngực nó rồi.

Thì thằng Ka Krich vùng chạy đến nắm tóc nó, rồi lấy đầu gối thúc vào mông nó:

– Cái thứ mày có bắn chó! này, ông lại du xuống sông cho chúng nó làm tươi mày đi bây giờ này.

Nó và chúng nó đây là những tên giặc cướp tưởng-tượng mà ở trong miền rừng núi này, người ta thường hay nói chuyện đến.

Thằng Còm đứng mấp mé trên bờ sông, kêu oai oái:

– Ấy đừng đùa thế, ngã tôi!

– Tao thèm đùa với mày à, tao du thật đây này.

Miệng nói là thằng Ka Krich lại lấy chân hất một cái mạnh. Thằng Còm sợ hãi:

– Ấy ngã tôi thật anh, bẩn quần áo tôi mẹ tôi mắng, anh!

Thằng Ka Krich nhìn cái Sarong [2] lụa óng mượt, nhìn cái áo vải phin trắng tinh, rồi thì hình như một lòng ghen ghét nổi dậy, nó nắm tóc thằng Còm giật mạnh một cái làm cho thằng Còm ngã chúi về phía sau:

– Mẹ kiếp! ngã thì mày cứ chết ngóm, chứ bẩn quần áo thôi à?

Thằng Còm ngã, thằng Ka Krich chưa tha, còn giơ cái chân đầy cát dận lên đùi thằng Còm hình như nó muốn làm bẩn cái Sarong lụa để trả thù, trả thù cho sự nghèo-nàn của gia-đình nó, sự rách rưới của chính thân nó.

Thằng Còm vừa đấm vào chân thằng Ka Krich vừa kêu:

– Ô, đau tôi, bẩn áo tôi, anh!

Thằng Ka Krich vẫn không tha. Nó cười hề-hề rồi lại di chân lên áo thằng Còm, hình như sung-sướng được hành-hạ một kẻ yếu hơn mình, và làm lấm-láp một cái gì sạch hơn mình.

Nhìn thấy vết lấm trên thân áo, thằng Còm nghĩ đến những cái cau mày của mẹ, nó đấm thật mạnh vào ống chân thằng Ka Krich rồi hét to:

– Mày không buông ông ra, ông về mách thầy ông bây giờ.

Câu ấy mầu-nhiệm lạ. Thằng Ka Krich rút phắt chân lại. Bọn trẻ đang cười nói ở chung quanh thì vội vàng phân vua:

– Ấy, chỉ có một mình nó nghịch mày thôi, chứ chúng tao không nghịch đâu nhé!

Néak [3] Samut? Thì nội vùng ấy, ai mà không sợ, chứ cứ gì bọn trẻ.

Bọn anh em buôn lậu đã đặt cho Néak cái biệt-hiệu con hổ đen một tai. Cái tai cụt ấy nhắc-nhở một lịch-sử oanh-liệt của tuổi trẻ khiến cho người ta nhìn vào nó người ta không thấy xấu, mà người ta chỉ thấy rực-rỡ một lá gan liền, và chói lòa một sức mạnh kiệt-hiệt.

Cách đây hai mươi năm, nghĩa là hồi Néak Samut mười bẩy tuổi, một buổi trưa, một con voi rừng lạc về xóm Tà Kuất. Nó vào phá-phách các vườn chuối, dùng cách gì đuổi nó cũng không đi. Gào thét ư? Thanh la ư? Mõ ư? Trống ư? Vô hiệu!

Có một mình Mé Khum [4] có súng thì Mé Khum lại ở cách xóm Tà Kuất những năm cây số. Gọi được thì voi đã phá hết, còn gì!

Ấy thế là Néak Samuk lủi lại phía con voi, rồi thừa một khắc bất-ngờ, Néak nhẩy chồm lên nắm chặt lấy đuôi nó, hai chân đạp vào hai khoeo chân nó.

Voi sợ hãi lồng lên, rống lên. Lồng, mặc! Rống, mặc! Những gân thép cứ bám chặt vào nó. Néak Samut cứ bám dính lấy nó, và hét vang lừng.

Tiếng hét ấy càng làm cho voi sợ hãi, nhưng voi bắt đã không với tới, mà chân hất thì không băng được! Voi như điên, như cuồng chạy băng băng qua các rừng cây, làm chuyển động ầm ầm khiến cho mọi người có cái cảm-tưởng như là động đất.

Trong cái cuộc chạy chí tử ấy, một cành cây đớp cụt mất tai của Néak, Néak cũng không hay, cứ vừa giật đuôi voi, vừa la. Và khi voi lồng ra tới Vienthom [5], Néak lại còn hát là khác.

Mãi khi thấy voi chạy đã xa làng lắm rồi, Néak mới buông tay. Néak bị ngã một cái bằng trời giáng, mà voi thì được “phóng xá” ở khu đuôi, chạy bay một nước vào rừng Réniem [6].

Cái tai cụt ấy, chính lúc ấy, Néak cũng không biết nữa. Néak như say máu gà, còn biết gì là đau. Mãi sau khi về tới xóm, mọi người trông thấy máu, rú lên, Néak mới vội-vàng sờ bên tai.

– Ôi thôi, thế là mất bố nó một tai rồi!

Ấy đấy, phản-ứng của Néak chỉ có thế.

Néak lấy được vợ giầu và đẹp cũng vì cái sức khỏe đấm chết trâu và cái gan liều. Trong những khi chùa mở hội, nhìn thấy Néak đóng độc có chiếc khố vàng ra sân vật thì thật là sướng mắt.

Da đen ngâm ngâm tựa như đồng hun, bắp thịt nổi lên trông phảng-phất như những thỏi sắt.

Ai khỏe đến đâu vào vật với Néak cũng bị Néak bốc lên trong chớp mắt. Còn như đấu võ với Néak thì không, không ai dám cả.

Những cánh tay chằng-chịt những gân thép kia bật ra như cánh cung, ai mà đương đầu được. Lại thêm vào đấy những con mắt chớp như lửa điện, dữ như mắt cọp, ai mà chịu được cái sức nóng của nó.

Néang [7] Srai nhìn thấy Néak trong một buổi đấu vật đâm mê, rồi tìm cách lấy cho kỳ được, mặc dầu nhà nàng không ai bằng lòng cả, bởi ai cũng cho Néak là ngỗ-nghịch.

Nhưng có lẽ sắc đẹp và tình yêu vốn có cái ma lực làm mềm những cái cứng rắn, làm hiền được những cái dữ tợn, nên từ khi lấy vợ, Néak Samut hết cả ngỗ-nghịch. Néak yêu vợ như không một người nào trong xóm có thể yêu và đối với gia-đình nhà vợ thì hiền như một con cừu.

Nhưng đó chỉ là đối với gia-đình thôi. Chứ trong sự buôn lậu, ai mà bội phản Néak thì Néak trừng-trị thẳng tay. Sự báo thù của Néak dai hơn chão, cứ kẻ nào nói xấu Néak thôi cũng phải sợ Néak trong ba năm rồi.

Mà giặc cướp đón đường thì Néak chống cự một cách quyết-liệt. Chẳng những thế, về sau này, Néak lại còn tìm cách triệt cho kỳ được.

Người ta kể lại chuyện ba anh em thằng Miêng một hôm thừa Néak không đi tải hàng, đón đường cướp, bọn gia-nhân chống cự không nổi, đành để mất cả hàng. Hai tháng sau, Néak tìm cách báo thù, giết được hai thằng anh.

– Thôi còn thằng út, Néak tha cho nó chứ?

Néak Samut búng vào con dao găm mà người ta biết rằng đầu bao giờ cũng bôi thuốc độc.

– À, tha thế nào được. Thằng này, tôi phải bắt nó cho nhà nước trị tội nó. Kẻ nào trêu tôi thì chỉ trừ khi tôi chết, chứ tôi mà còn sống thì đừng hòng ngủ yên.

Y như rằng, 5 tháng sau thì Néak bắt được. Néak đánh gẫy nát một chân rồi đem giải lên Chaufaikhand [8]

Từ đấy người ta đặt cho Néak cái biệt hiệu con hổ đen một tai.

Con hổ đen một tai, sau khi lấy vợ, đẻ được một đứa con khẳng-khiu, nó chẳng có một tí gì là hổ cả.

Thằng Còm ốm lên ốm xuống, nay quặt-quẹo, mai quặt-quẹo, chẳng giống bố một tí nào. Nó là tất cả cái hình ảnh ẻo lả của mẹ nó. Cái cớ khiến lâu lâu Néak nhìn nó thở dài, nhưng cũng là cái cớ để cho Néak thương yêu nó bội phần.

Đã yếu ớt, lại nuôi trong bông nõn, theo cái mực sống trưởng- giả của mẹ nó, nó thành ra một con cáy, cứ thấy ai to tiếng là sợ. Và thành ra một con giun, ai cũng dẫm lên

Nó cứ thò đầu ra tới cổng là y như bị bọn trẻ bắt nạt. Rồi thì tới khi chín tuổi, nó vào học ở chùa, không lần nào đi học về mà không khóc mếu, và xin với mẹ cho ở nhà.

Ở nhà thế nào được, một khi người ta là con của một người mẹ có chữ-nghĩa – trong xứ Cao-mên, đàn bà biết chữ rất hiếm, nên kẻ nào biết chữ rất được quý-trọng – và được cả xóm coi như một người bề trên về sự thông-thái của mình.

Néang Srai nhìn chồng:

– Mình có làm thế nào, chứ chả nhẽ để con nó ngu ư?

Néak Samut nhìn con, rồi trợn mắt hỏi to:

– Thế tại làm sao chúng nó đánh mày, mày không đánh trả?

Cái trợn mắt ấy và thứ nhất giọng nói như chuông làm cho thằng Còm khiếp sợ, nó vội vàng chạy nấp vào lòng mẹ rồi tấm tức khóc. Néang Srai vừa vuốt tóc con, vừa nhìn những cánh tay như ống sậy của con:

– Nó yếu thế này, đánh nhau thế nào được.

Néak Samut lắc đầu rồi bảo con:

– Từ mai, hễ đứa nào nó trêu mày, thì bảo với nó: coi chừng không thầy tao ăn gan đấy.

“Thầy tao bảo đứa nào đánh tao, thầy tao ăn gan” – câu ấy nói ra cũng làm cho thằng Còm đỡ bị hành-hạ. Chỉ đỡ thôi, bởi tuổi trẻ hay quên, trong lúc hứng chí lên, chúng nó quên phăng cả con hổ đen cụt tai là thấy thằng Còm.

Trong bọn trẻ hay hành hạ thằng Còm – đây cũng là một cái biệt hiệu của bọn trẻ đặt cho nó, chứ nó chính tên Popok [9]. Mẹ nó lúc đặt tên này cho nó đã nghĩ đến những làn mây hồng của buổi bình minh – độc ác nhất là thằng Ka Krich.

Nó đánh thằng Còm một cách vô cớ. Cứ trông thấy thằng Còm là hình như nó ngứa tay, ngứa chân làm sao.

Nó đánh thằng Còm có lẽ vì thằng Còm học giỏi hơn nó, mặc quần áo sang hơn nó, có lẽ vì thằng Còm là con của Néak Samut, có lẽ vì thằng Còm có nhiều xu ăn quà, có lẽ là nó thấy cần phải toát ra những sức thừa đang sạo-sục ở trong gân cốt nó.

Vì những lẽ gì nó hay đánh thằng Còm thì ta không biết, nhưng ta biết đích nó hay đánh thằng Còm chỉ vì nó biết chắc rằng không bị đánh trả lại.

Luật sống là như thế: yếu để bị đánh, hèn để bị đè, mà ngang thì chọi nhau.

Thằng Còm tự biết mình yếu, không dám chọi nên càng bị đánh nhiều. Ai đánh nó, nó chỉ phản-đối bằng nước mắt. Nhưng sự khóc phải chăng cũng là một trò giải muộn cho những kẻ mạnh, cho nên nhiều khi bọn trẻ lại đánh cho thằng Còm khóc để cười với nhau cho vui.

Thằng Ka Krich nghe thằng Còm doạ mách liền rụt chân lại rồi thì hình như sợ bàn tay trừng phạt của Néak mà nó vẫn thường thấy to như quả chuối tiêu, nó vội vàng tụt sarong nhẩy tùm xuống sông. Hình như để trốn cái bàn tay ấy.

Thằng Còm lồm cồm đứng dậy phủi quần áo, rồi quay đầu nhìn ra mé sông. Thằng Ka Krich đang vùng vẫy. Chà, trông nó lặn lên, ngụp xuống, bơi nghiêng bơi ngửa, tung-hoành như con cá sấu trong dòng nước chảy xiết mới thích mắt làm sao.

Thằng Còm nhìn nó, thèm sự lanh-lẹn của nó, rồi quên phăng ngay sự mình vừa bị hành-hạ. Nó nhìn thằng Ka Krich rồi ao ước giá nó cũng bơi được như thế. Nhưng nó chỉ ao ước suông trong bụng thế thôi, chứ nghe tiếng nước chảy ào ào nó đã sợ hết vía, còn đời nào dám xuống nữa mà bảo biết bơi cho được.

Nó đang đứng mải nhìn thằng Ka Krich vùng vẫy thì Tà [10] Soa khóc mếu máo chạy đến ôm chầm lấy nó:

– Cậu về nhà ngay, giặc nó giết mất ông nhà ta rồi!

Thằng Còm mở to mắt:

–???

– Cướp nó bắn chết Néak rồi! Néak tải hàng qua rừng Réniem bị chúng nó phục bắt chết cướp hết hàng rồi.

Thằng Còm rú lên một tiếng, rồi ôm chầm lấy Tà Soa. Tà Soa xoay nó lên vai, rồi cõng nó chạy bay về nhà.

Chú thích:

[1] Stung: sông

[2] Sarong: một thứ y-phục của người Cao-Mên giống như cái váy.

[3] Néak: có nghĩa như chữ ông của ta

[4]Mé Khum: lý trưởng

[5] Vienthom: Một đồng tranh bát ngát hàng bao nhiêu vạn mẫu ở trong địa hạt Battambang giáp với nước Xiêm

[6]Réniem: tên một khu rừng liền với Xiêm

[7]Néang: nàng

[8] Chaufaikhand: ông huyện

[9]Popok: mây

[10]Tà: ông già