Alice Munro là con cả trong gia đình có ba người con. Mẹ bà là một giáo viên và cha là nông dân. Từ năm 10 tuổi, Munro đã đắm mình trong những cuốn sách và nuôi dưỡng giấc mộng văn chương. Sau khi rời trường phổ thông, bà giành được học bổng nghiên cứu báo chí và tiếng Anh tại Đại học Western Ontario, nơi đây, bà bán máu, làm bồi bàn, cuốn thuốc lá, thủ thư cùng nhiều công việc khác để kiếm tiền ăn học.

Năm 1951, Munro bất ngờ nghỉ học để kết hôn với người bạn cùng trường James Munro. Vài năm sau đó, Alice cùng chồng chuyển tới sống ở Victoria, British Columbia, dồn vốn mở một hiệu sách có tên Munro's Books. Thường xuyên tiếp xúc sách báo cộng với niềm đam mê có sẵn, Munro vừa bán sách, vừa chăm con, vừa cho ra đời những tác phẩm của riêng mình.

Chung sống với nhau được ba mặt con, Munro và chồng chia tay năm 1972. Năm 1976, bà đi bước nữa với nhà nghiên cứu địa lý Gerald Fremlin. Mặc dù vậy, bà vẫn giữ họ của mình theo họ người chồng đầu tiên - Alice Ann Munro.

Alice Munro bắt đầu viết truyện từ những năm tháng tuổi teen. Bà xuất bản truyện ngắn đầu tiên năm 1950, khi còn ngồi trên ghế giảng đường đại học, tác phẩm có tên "The Dimensions of a Shadow". Năm 1968, khi Munro 37 tuổi, tuyển tập truyện ngắn "Dance of the Happy Shades" ra đời, nhận được sự chú ý lớn trong giới văn chương Canada. "Dance of the Happy Shades" cũng lập tức được trao giải Governor General - giải thưởng văn học lớn của Canada - dành cho lĩnh vực văn học hư cấu.

Năm 1971, bà xuất bản tuyển tập truyện ngắn "Lives of Girls and Women", được các nhà phê bình đánh giá là một tiểu thuyết có tính giáo dục lớn. Sau đó, nhiều tuyển tập khác lần lượt ra đời: "Something I've Been Meaning to Tell You" (1974), "Who Do You Think You Are?" (1978 - thắng giải Governor General), "The Moons of Jupiter" (1982), Runway (2004 - tác phẩm đã được dịch sang tiếng Việt với tiêu đề "Trốn chạy"), "The View from Castle Rock" (2006), "Too Much Happiness" (2009)... Tuyển tập "Hateship, Friendship, Courtship, Loveship, Marriage" (2001) của Munro là chất liệu chính cho bộ phim "Away from Her" của đạo diễn Sarah Polley năm 2006.

Tổng cộng, Alice Munro đã xuất bản 14 tuyển tập truyện ngắn trong quãng đời viết lách của mình, chưa kể nhiều tác phẩm lẻ khác. Tuyển tập gần đây nhất của bà là "Dear Lifer" phát hành năm 2012. Bà cũng nhận nhiều giải thưởng văn chương, trong đó có giải Man Booker Quốc tế 2009 và ba giải thưởng Governor General danh giá của Canada. Đầu năm nay, nhà văn 82 tuổi đã thông báo kế hoạch gác bút, rời bỏ công việc văn chương để tận hưởng những năm tháng cuối đời.

Ngày 10/10, Alice Munro vượt qua nhiều tên tuổi lớn khác của văn học thế giới để nhận giải Nobel lần thứ 106. Trong lời công bố của Viện Hàn Lâm Thụy Điển, bà được mệnh danh là "bậc thầy của truyện ngắn đương đại".

Munro là nữ nhà văn theo đuổi chủ nghĩa hiện thực tâm lý. Những câu chuyện thường có bối cảnh là những thị trấn nhỏ, nơi tưởng yên bình lặng lẽ nhưng ẩn chứa không ít xung đột, mâu thuẫn, căng thẳng xuất phát từ những khác biệt thế hệ, những va chạm đạo đức, tham vọng sống của con người trong xã hội...

Munro cũng quan tâm tới phụ nữ và các cô gái trẻ, những vấn đề mà họ phải đối mặt trong cuộc sống ở những thị trấn nhỏ của bà. Các tác phẩm thời kỳ đầu của Munro thường nêu bật sự khác biệt giữa cuộc sống thời niên thiếu ở Wingham, một thị trấn bảo thủ phía Tây Toronro, cũng như những biến chuyển cuộc sống sau cách mạng xã hội những năm 1960. Trong một cuộc phỏng vấn với AP vào năm 2003, bà nói thời kỳ 1960 là "những năm tháng tuyệt vời". "Tôi sinh ra vào năm 1931, tới lúc đó, tôi cũng đã lớn nhưng không phải quá già. Những phụ nữ như tôi sau một vài năm đã được mặc váy ngắn và nhảy nhót". Có thể thấy, cuộc sống xã hội ảnh hưởng trực tiếp đến các sáng tác của Munro.

Về văn phong, Alice Munro nổi tiếng với lối kể chuyện tinh tế, khúc chiết. Những chủ đề giản dị, thường thấy trong cuộc sống được thể hiện bằng lối viết dụng công ở chi tiết - dù chỉ miêu tả những câu chuyện hàng ngày, các chi tiết khi qua tay Munro đều tỏa sáng; và sắc nét ở nhân vật. Munro cũng được đánh giá là nhà văn đã "cách mạng hóa" cấu trúc của truyện ngắn - các tác phẩm thường bắt đầu ở một mốc bất ngờ, sau đó kể ngược về sau hoặc dịch chuyển về phía trước trong quỹ đạo thời gian, với kết thúc hết sức khó lường.

Alice Munro được đánh giá là một bậc kỳ tài của thể loại truyện ngắn, thậm chí một số nhà phê bình từng gọi bà là Anton Chekov của Canada. Thế nhưng, bản thân Alice Munro từng không xác định mình sẽ gắn bó với thể loại này.

"Trong nhiều năm, tôi cứ nghĩ rằng truyện ngắn chỉ là bước thực tập, và tôi sẽ viết tiểu thuyết vào một ngày nào đó. Sau đó tôi phát hiện, truyện ngắn là tất cả những gì tôi có thể làm, và tôi đối diện với nó. Tôi cho rằng những nỗ lực của tôi vào thể loại này đã được đền bù".

Dù vậy, truyện ngắn của Munro thường được cho là giống tiểu thuyết hay là những tiểu thuyết thu nhỏ, không chỉ bởi độ dài của chúng mà còn bởi mật độ cuộc sống mà bà "nhét" vào tác phẩm.

• 25 sự thật thú vị trong suốt cuộc đời và sự nghiệp viết lách của bà:

1. Alice Munro sở hữu 22 giải thưởng văn chương, bao gồm: Giải Nobel, 3 giải The Governor General’s Literary Awards, 2 giải Scotiabank Giller Prizes, 2 giải Trillium Book Awards, giải National Book Critics' Circle Award, 3 giải O.Henry Award s và giải The Man Booker International Prize.

2. Munro chuyển sang viết truyện ngắn kể từ khi bà trở thành nội trợ với ba cô con gái nhỏ.

Bà không đủ thời giờ dành cho việc viết tiểu thuyết. Munro nghĩ sẽ viết truyện ngắn trong một thời gian nhưng rồi cuối cùng thể loại này đã quyến rũ bà.

3. Mặc dù thành công vang dội với thể loại truyện ngắn, Munro thường nói về ước mơ viết được một cuốn tiểu thuyết. Trong cuộc phỏng vấn với tờ Guardian năm 2003, bà nói rằng:

“Tôi vẫn đang cố gắng”.

4. Khi còn bé, Munro bị ám ảnh bởi kết thúc của câu chuyện cổ Andersen - Nàng tiên cá. Bà đã viết một kết thúc hạnh phúc hơn cho câu chuyện. Bà gọi đó là bước khởi đầu cho sự nghiệp viết lách sau này.

5. Đọc sách không được khuyến khích trong gia đình bà. Khi Munro thực sự trở thành một độc giả nghiêm túc, mẹ gọi bà là "một Emma McClure khác!". Theo lời Munro, Emma McClure là một người họ hàng sống ẩn dật, "đã đọc sách suốt ngày đêm trong 35 năm, không có thời gian để kết hôn hay học tên của cháu trai và cháu gái của bà, thậm chí không có thời giờ chải tóc”.

6. Tập truyện ngắn đầu tay của bà, Dance of the Happy Shades (tạm dịch “Vũ điệu của những cái bóng hạnh phúc”) đã được viết trong vòng 15 năm.

7. Khi Munro nhận bản thảo của cuốn sách từ nhà xuất bản của mình, bà đã giấu chúng trong tủ quần áo để không nhìn thấy nó. Một đêm, cuối cùng bà lấy bản thảo ra đọc và nghĩ rằng "Nó không phải tệ như tôi tưởng". Cuốn sách này đã giành chiến thắng giải thưởng The Governor General's Literary Award vào năm 1968.

8. Sau tập truyện đầu tiên bà giành được giải thưởng The Governor General's Literary Award vào năm 1968, Munro cảm thấy rất nhiều áp lực để viết một cuốn tiểu thuyết. Bà đã cố gắng nhưng không có kết quả. Nhà xuất bản của bà, Douglas Gibson, nói với bà ấy, "Alice, tất cả đều sai. Bà là một nhà viết truyện ngắn tuyệt vời. Nếu bà muốn xuất bản truyện ngắn trong suốt quãng đời còn lại của bà, tôi sẽ xuất bản chúng ".

9. Nhà làm phim nổi tiếng Tây Ban Nha Pedro Almodóvar đã xây dựng bộ phim Julieta dựa trên bộ ba truyện ngắn của Munro - Chance, Soon và Silence, trích từ tập truyện Runaway (Trốn chạy).

10. Bộ phim dựa theo truyện ngắn của Munro “Boys and Girls” thắng giải Oscar 1984 cho hạng mục Phim ngắn xuất sắc nhất.

11. Munro là người Canada đầu tiên đạt giải Nobel Văn chương và là người phụ nữ thứ 13 chiến thắng giải này. Bà 82 tuổi khi nhận giải.

12. Royal Canadian Mint đã ban hành một đồng xu Alice Munro vào năm 2014 để kỷ niệm chiến thắng Nobel của bà. Các đồng tiền bao gồm một đoạn văn từ truyện ngắn Messenger của bà.

13. Bà đã tốt nghiệp trường trung học Wingham với kết quả đứng đầu lớp năm 1949.

14. Bà gặp người chồng đầu tiên của bà, James Munro, tại thư viện đại học. Bà luôn đói bụng khi ở trường đại học vì bà không đủ tiền để ăn. Ông James đang ăn kẹo bạc hà bọc sô cô la. Ông đã làm rơi trên sàn nhà và nhìn xung quanh trước khi nhặt nó lên và ăn, để đảm bảo không ai thấy ông ăn một thứ đã rơi xuống đất. Alice nhìn ông và nói: "Tôi sẽ ăn nó".

15. Bà gặp người chồng thứ hai, Gerald Fremlin cũng trong trường đại học. Alice đã đi xe buýt với bạn gái của Fremlin. Cô gái này đã kể cho bà nghe rất nhiều chuyện về Fremlin và bà từng nghĩ nghĩ cô ấy là "cô gái may mắn nhất trên thế giới".

16. Ở độ tuổi 25 - 35, Munro sợ rằng bà không đủ tài năng để trở thành nhà văn. Trong thời gian này, bà đã ném đi rất nhiều bản thảo và trải qua một thời kỳ bế tắc và khủng hoảng.

17. Vào năm 1963, bà và người chồng James đã mở hiệu sách đầu tiên ở Victoria. Ngày đầu tiên mở cửa, họ đã kiếm được $175. Hiệu sách của Munro vẫn tiếp tục phát triển cho đến năm 2014 khi James Munro về hưu và chuyển giao quyền sở hữu cho các nhân viên làm việc lâu năm.

18. Tự nhận là một độc giả trẻ, bà đã có một phản ứng dữ dội đối với xu hướng ghét phụ nữ trong công việc của Leo Tolstoy và DH Lawrence, nói rằng điều đó "giống như móng vuốt cố gắng nhấn tôi xuống". Điều đó cũng làm bà ngạc nhiên "Làm thế nào tôi có thể là một nhà văn khi tôi là đối tượng của các nhà văn khác?”

19. Munro thích viết về các thị trấn nhỏ vì bà cho rằng “thị trấn nhỏ như một sân khấu của cuộc sống con người”.

20. Munro đã viết câu chuyện The Office, trong đó một người phụ nữ thuê một văn phòng để viết và làm cho chủ nhà phiền lòng khiến cô phải chuyển đi. Đây là tự truyện. Munro phát hiện ra rằng bà không bao giờ có thể viết trong một văn phòng, thậm chí khi chủ nhà không khó chịu. Trong nhà của bà ở Clinton, Munro viết ở một bàn nhỏ trong góc phòng ăn, đối diện với một cửa sổ nhìn ra đường.

21. Munro từng nhận được rất nhiều thư chê bai phàn nàn rằng truyện của bà quá chán.

22. Bà biết rất nhiều về nhân vật của mình: "những quần áo họ muốn chọn, những gì họ thích làm ở trường, những gì xảy ra trước đây và điều gì sẽ xảy ra sau này". Bà thừa nhận rằng đã viết rất nhiều về quần áo trong các câu chuyện đầu tay của mình, và tiết lộ rằng khi còn nhỏ bà không có những bộ quần áo bà muốn.

23. Trong một tự truyện từ cuốn sách Dear Life (Cuộc đời yêu dấu), Munro nói rằng: "Tôi không bao giờ viết nhật ký. Tôi ghi nhớ rất nhiều và luôn cho mình là trung tâm hơn mọi người."

24. Câu chuyện Cuộc đời yêu dấu của Munro đã được dựng lại thành một tác phẩm cho dàn nhạc biểu diễn tại Trung tâm Nghệ thuật Quốc gia Ottawa năm 2015.

25. Vào năm 2013, Munro nói trong một buổi phỏng vấn rằng bà sẽ không viết nữa. Đây không phải lần đầu tiên bà đề cập đến việc “nghỉ hưu”. Bà đã nói “Tôi không biết còn đủ sức lực để làm bất cứ điều gì” với tờ Globe and Mail năm 2006 nhưng sau đó vẫn cho ra đời tập truyện Cuộc đời yêu dấu. Vì vậy, người hâm mộ vẫn có quyền hy vọng.