Phía sau cửa ải Lộc Châu của nước Nam là hẻm núi Khâu Cấp Lĩnh, nơi có con đường độc đạo chạy qua nối biên giới với lãnh thổ Đại Việt. Hẻm dài chưa đầy hai dặm, uốn cong hình lưỡi liềm, hai bên là vách núi cao với những mô đá nhấp nhô tầng tầng lớp lớp và các bụi cây nhỏ mọc trên kẽ đá. Đường qua hẻm, chỗ rộng nhất không đầy một trăm thước, có nơi thắt lại chỉ còn khoảng bốn mươi lăm thước, đủ cho kị mã dóng hàng năm. Muốn leo lên núi chẳng hề dễ dàng, còn lên bằng ngựa là điều không thể. Cũng có những đường mòn vắt qua sườn núi nhưng phải đi vòng từ hướng khác tới và không dễ tìm ra những lối mòn này nếu không phải là người địa phương.

Nhiều ngày nay, lính tráng và dân binh dưới quyền quan trấn thủ Lê Đĩnh đã nỗ lực củng cố trận địa phòng thủ Khâu Cấp Lĩnh, nhưng lực lượng của họ quá mỏng, khó mà đạt được hiệu quả như ý muốn. Với chưa đầy ba mươi lính và hơn năm chục tráng đinh, nếu chia ngần ấy người ra hai sườn núi thì quá thưa thớt, chẳng khác gì nhà nông trồng lúa đi ba chục bước cấy một cọng mạ. Lê Đĩnh đành bấm bụng tập trung quân ở sau ải Lộc Châu, huy động mọi người vận chuyển đá tảng, tên nỏ, lương thực và nước uống lên núi, ngày đêm túc trực trận địa, đề phòng quân Nguyên bất ngờ đánh sang.

Chỉ huy trấn ải vô cùng phấn khởi khi Quan sát sứ Hà Trân Đốc dẫn hai trăm lộ quân Lạng Giang đến tăng viện. Nửa đêm lại có thêm ba trăm quân của tiểu tướng Lương Bình đến bổ sung lực lượng. Tờ mờ sáng hôm sau lại thấy một đoàn dân binh kéo đến, đi đầu là trại chủ Lô Viên Tả với dáng điệu khom khom nhưng giọng nói vẫn sang sảng:

– Trận chiến này không thể bỏ qua, Viên Tả tôi cũng huy động được một trăm năm mươi tráng sĩ đến góp sức cùng các huynh đệ.

Lê Đĩnh ngạc nhiên hỏi:

– Ngài đang tĩnh dưỡng trị thương, sao vội rời núi?

Trại chủ cười to cho có vẻ tự nhiên, rồi nói:

– Lành rồi. Tuy vặn lưng còn hơi đau một chút. Nhưng sử dụng đôi tay bắn nỏ là chính nên không có gì đáng ngại. Ẩn náu trên núi buồn lắm, thấy mình hèn như thỏ đế, nghĩ không ổn bên tụ tập anh em kéo nhau về đây.

Lương Bành đi quan sát trận địa, từ trên núi leo xuống, nhìn thấy Viên Tả, vội chạy lại tay bắt mặt mừng. Trại chủ hỏi ngay:

– Thằng Viên Dụng nhà tôi thế nào rồi?

Bành đáp:

– Khá lắm. Mới được Hưng Đạo Vương đích thân giao nhiệm vụ quan trọng.

Viên Tả cười rạng rỡ, trong giọng nói của người cha đầy ắp niềm tự hào:

– Thế là mãn nguyện rồi. Dòng họ Lô đã có người kế tục canh giữ phên dậu nước Nam, tôi còn lo gì chuyện sống chết nữa.

Nhìn đám dân binh miền núi trang bị đủ loại binh khí đứng ngồi rải rác xung quanh, Lương Bình hiểu mục đích của trại chủ, ông hỏi:

– Ngài đang thương tích, sao có thể đánh trận này?

Viên Tả lặp lại những lời đã nói với Lê Đĩnh:

– Lành rồi, sử dụng đôi tay bắn nỏ là chính nên không có gì đáng ngại.

Bành đề nghị:

– Nếu vậy thì mời ngài tham gia cùng chúng tôi họp bàn kế hoạch phòng thủ.

Trong căn nhà nhỏ vốn là nơi tá túc của viên chỉ huy quan ải Lộc Châu, bốn vị đầu lĩnh đại diện cho các lực lượng tham chiến ngồi quanh chiếc bàn mộc vạch phương án bố trận phòng thủ. Lương Bành trình bày chủ ý của Hưng Đạo Vương, rồi nói:

– Muốn cố thủ được ba ngày trước một đạo quân hàng vạn người đòi hỏi chúng ta phải chấp nhận quyết tử và dùng trí để cản địch. Vậy các vị cứ cho ý kiến để mọi người cùng bàn bạc.

Theo chức vụ, Quan sát sứ Hà Trận Đốc là người cao cấp nhất, ông đề nghị:

– Chúng ta có bảy trăm năm mươi quân, nên chia làm hai cánh bày trận hai sườn núi. Cánh tả gồm quân Lạng Giang và quân của Lê Đỉnh, bổ sung thêm một trăm quân của Lương Bành. Cách hữu gồm số quân còn lại của Lương Bình và quân của trại chủ Lô Viên Tả.

Mọi người nhất trí theo phương án ấy. Lương Bành gợi ý:

– Không nên rải đều quân dọc sườn núi, như vậy sức chống trả sẽ rời rạc. Cần chia thành ba hoặc bốn cụm phòng thủ, giặc vượt qua được cụm này sẽ vấp phải sự kháng cự quyết liệt của cụm khác. Nếu tổ chức tốt, chúng ta sẽ cầm chân giặc từ ba ngày trở lên.

Các vị chỉ huy hài lòng với cách bố trí quân của Bành. Lê Đĩnh yêu cầu:

– Phải dùng chướng ngại vật để cản đường chúng. Núi rừng không thiếu đá, chỉ cần vận chuyển về chất đống trên quan đạo. Đào thêm các hầm bẫy, lấy phên tre đậy lại rồi phủ đất lên, khi giặc tiến vào ắt lọt bẫy, còn kị binh muốn qua phải mất công lấp hố.

Cả ba người cùng tán thưởng cách bố trận của viên chỉ huy quan phòng. Chủ trại Lô Viên Tả bổ sung:

– Chúng tôi có chuẩn bị dăm chục vò dầu lạc. Gom củi khô và rơm cỏ rải trên đường, khi giặc đến thì quăng và dầu xuống rồi nổi lửa, cây cỏ khô bốc cháy sẽ biến con đường thành hỏa ngục.

Ai cũng hồ hởi với sáng kiến của Viên Tả. Họ phân công nhau khẩn trương vào việc. Hơn bảy trăm chiến binh được huy động đào hầm, khiêng đá lấp đường và mang vác khí cụ chiến đấu lên sườn núi. Trại chủ sai thuộc cấp đến các nơi ẩn náu của dân chúng để huy động mọi người vận chuyển củi khô và rơm cỏ.

Quân và dân làm cả đêm trong ánh đuốc hạn chế, đề phòng kẻ địch từ bên quan ải Tây Phong phát hiện được cạm bẫy phòng thủ của ta ở cửa ngõ Tổ quốc.