Truyện Kiều được dạy trong trường như thế nào?

Trích đoạn THÚY KIỀU XỬ HOẠN THƯ

Kim Vân Kiều là một kiệt tác văn học của cụ Tiên Điền Nguyễn Du để lại cho hậu thế. Rất nhiều trích đoạn được giảng dạy trong trường học, hay diễn thành tuồng trên sân khấu dân gian, và một trong những trích đoạn độc đáo nói về Thúy Kiều sau khi làm vợ Từ Hải đã cho người bắt Hoạn Thư về tính bề trả oán ngày trước

“Nghiêm quân tuyển tướng sẵn sàng,

Dưới cờ một lệnh vội vàng ruổi sao.

Ba quân chỉ ngọn cờ đào,

Đạo ra Vô Tích, đạo vào Lâm Tri,

Mấy người phụ bạc xưa kia,

Chiếu danh tầm nã bắt về hỏi tra.

Và phiên xử bắt đầu:

.

“Dưới cờ, gươm tuốt nắp ra,

Chính danh thủ phạm tên là Hoạn Thư.

Thoạt trông nàng đã chào thưa:

Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây?

Đàn bà dễ có mấy tay,

Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan?

Dễ dàng là thói hồng nhan,

Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều!”

Tình thế dầu sôi lửa bỏng như vậy, Hoạn Thư đã bình tĩnh và khôn khéo phân trần:

Rằng: “Tôi chút phận đàn bà,

Ghen tuông thì cũng người ta thường tình.

Nghĩ cho khi các viết kinh,

Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo.

Lòng riêng riêng những kính yêu,

Chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai.

Trót đà gây việc chông gai,

Còn nhờ lượng bể thương bài nào chăng”.

Lời lẽ bào chữa của Hoạn Thư sắc bén, lý-tình trọn vẹn đôi bề. Đầu tiên Hoạn Thư cho mình là vô tội. Cái thói “hồng nhan, cay nghiệt”, đó chẳng qua là chuyện ghen tuông thường tình của đàn bà. Đã là đàn bà thì ai cũng vậy, chứ không phải riêng Hoạn Thư. Vấn đề thứ hai là Hoạn Thư nhắc lại chuyện “khi các viết kinh”, và thầm nhắc lại công trạng của mình đối với Kiều, đó là sẵn sàng chiều theo ý Kiều cho xuất gia ở Quan Âm Các, xóa kiếp làm thị tì, rồi đến khi Kiều bỏ trốn Hoạn Thư cũng đã bỏ qua không truy đuổi. Vấn đề thứ ba là Hoạn Thư đưa ra cảnh chồng chung, mà chồng chung thì ai nhường cho ai? Đó cũng là cái quy luật của tạo hóa, tâm lý chung của đàn bà, dù Kiều đang ngồi ở ngôi vị nào đi nữa vẫn không thoát khỏi quy luật đó. Vấn đề này buộc Kiều không thể bẻ lại được. Cuối cùng là Hoạn Thư đã khôn khéo hạ mình tôn Kiều lên thành là người bề trên. Không lẽ người bề trên không rộng lượng với kẻ dưới, người bề trên sao lại phải cố chấp với kẻ lỡ lầm…

Và Kiều cuối cùng đã thốt “Làm ra thì cũng con người nhỏ nhen”, thế là Hoạn Thư được tha bổng. Có thể nói đây là phiên tòa có một không hai trong lịch sử văn học.

*

Truyện Kim Vân Kiều của Nguyễn Du đến lớp 11 mới được chính thức dạy ở trường, nhưng học sinh thời tôi hầu như ai cũng đã biết chút ít trước rồi nếu không qua sách báo thì cũng các tuồng tích chèo cổ, cải lương trên TV. Nhân vật Hoạn Thư tuy không đến nỗi bị làm kẻ tàn ác tồi tệ, nhưng cũng thuộc loại hà khắc đáng ghét. Thỉnh thoảng có tuồng còn diễn Hoạn Thư như một nhân vật hài hước, ngu ngơ, xấu xí.

Chúng tôi vốn không ít thì nhiều bị ảnh hưởng và có ác cảm với Hoạn Thư, nhưng sau khi được thầy cô phân tích lý-tình qua bài học trên, quan niệm về nhân vật Hoạn Thư cũng đã thay đổi.

Nhiều năm sau, với phương tiện thông tin internet rộng rãi như hiện nay, có dịp lên những trang web văn học bình luận về Kiều cả trong lẫn ngoài nước, thì hầu như ai cũng đồng quan điểm khen ngợi Hoạn Thư hơn là chê trách. Nếu không khen thì ít nhứt cũng xác định rằng những sự ghen tuông và hành xử của Hoạn Thư là bình thường của một người phụ nữ, không có gì quá đáng cả.

./.

ThaiNC