Mục Lục

1-Phát Diệm, quê hương tôi, một địa linh, nhân kiệt và kỳ quan

2-Việt Nam Công Giáo Cứu Quốc

3-Trận đói kinh khủng năm Ất Dậu

4-Việt Nam Công Giáo Cứu Quốc lập chiến khu

5-Mặt trận VNCGCQ chống Pháp chống Nhật

6-Việt Minh cướp chính quyền

7-Lễ trao kiếm tượng trưng thần quyền

8-Tranh luận với Phạm Văn Đồng về lý thuyết xã hội Công Giáo và học thuyết cộng sản vô thần

9-VNCGCQ và Mặt Trận Việt Minh sau cách mạng mùa thu 1945

10-Tổ chức và võ trang các đoàn thể CGCQ

11 Việt Minh chủ trương Giáo Hội Việt Nam tự trị

12-Chiến tranh tuyên truyền giữa CGCQ và Việt Minh

13-Giám Mục Lê Hữu Từ, thày dòng khổ tu

14-Giám Mục Lê Hữu Từ, cố vấn chính phủ

15-Phát Diệm, Bùi Chu chống tiêu thổ vá tản cư

16-Các đảng phái quốc gia tranh đấu sát cánh với Tổng Bộ Tự Vệ Công Giáo Cứu Quốc Phát Diệm

17-Những cuộc xô xát đẫm máu xảy ra tại Phát Diệm

18-Việt Nam Quốc Dân Đảng và Phát Diệm

19-Thuyền nhân đầu tiên trong lịch sử tị nạn cộng sản

20-Thoát khỏi tay xích quỷ, sa vào quỹ đạo đau khổ của bạch quỷ

21-Hãnh diện về cảnh vào tù ra khám dưới thời thực dân Pháp

22-Lòng mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào

23-Mấy ai là kẻ không thầy. Thế gian thường nói đố mày làm nên

24-Tinh thần chống cộng mạnh hơn bao giờ hết

25-Cha Tổng Hoàng Quỳnh, một linh mục, một đồng chí cách mạng

26-Quân Pháp đổ bộ chiếm đóng Phát Diệm

27-Phát Diệm – Bùi Chu trở thành khu tự trị

28-Tổng Bộ Tự Vệ hoàn tất nhiệm vụ

29-Mấy lời tâm tình của tác giả

Chương 1

Phát Diệm, Quê Hương Tôi,

Một Địa Linh, Nhân Kiệt và Kỳ Quan

Trong ký ức của người dân Phát Diệm phải rời bỏ quê hương ra đi lánh nạn cộng sản đây hơn nửa thế kỷ, Phát Diệm với đồng ruộng bao la đầy những giẽ lúa vàng nặng chĩu, với phố xá nguy nga sầm uất trên bến dưới thuyền, với những làng xóm hiền hòa trải dài trên những con sông đào thẳng tắp, với muôn giáo đường đình chùa, với những truyền thống tôn giáo lâu đời, với những truyền thống cách mạng biểu lộ lòng ái quốc của dân Phát Diệm qua các thời đại,

Phát Diệm được tẩm mồ hôi của vô số bậc tiền nhân đã biến biển Đông thành đồng ruộng phù sa phì nhiêu mầu mỡ, những đồng trồng cói bao la bát ngát, đã biến Phát Diệm thành một thắng cảnh tuyệt đẹp với những kiến trúc phẩm thuộc những hạng kỳ quan góp mặt cùng thế giới.

Phát Diệm nói riêng và Kim Sơn nói chung được khẩn hoang và trở nên trù phú nhờ công ơn cao dầy của cụ Doanh Điền Sứ Nguyễn Công Trứ, một nhân kiệt đã có sáng kiến và đổ công sức đôn đốc khai khẩn biến biển Đông thành những ruộng lúa phì nhiêu từ năm 1829 tức năm Minh Mạng thứ mười; nhân dân Phát Diệm, nhất là thanh niên Phát Diệm được thừa hưởng tinh thần của cụ Nguyễn Công Trứ mà văn sử học Việt Nam tặng cụ canh hiệu ‘Nhà thơ của Chí Nam Nhi’ vì cụ đã để lại cho hậu thế tinh thần ‘Chí làm trai’ với những lời kêu gọi hào hùng:

Vòng Trời Đất dọc ngang, ngang dọc.

Nợ tang bồng vay trả trả vay

Chí làm trai Nam, Bắc, Đông, Tây

Cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn biển

Linh mục tiến sĩ Thanh Lãng trong Bản Lược Đồ Văn Học Việt Nam đã trình bày về động cơ thúc đẩy ‘Chí Làm Trai’ của cụ Nguyễn Công Trứ như sau: ‘So với Lão và Nho, có lẽ ở thế hệ này (Thế hệ Nguyễn Công Trứ) Phật Giáo ít ảnh hưởng hơn cả. Cảm ứng ở Phật Giáo chưa mất hẳn trong văn thơ, nhưng tương đối không có bao nhiêu so với văn học thời giác loạn hay văn học thế hệ Nguyễn Du… Ngược lại, tư tưởng Nho Giáo bộc phát đến cực độ. Quan niệm về người quân tử, về người anh hùng, về kẻ làm trai ở đời đã vươn đến tột đỉnh. Một sức sống hào hùng lý tưởng say sưa như tràn ngập tâm hồn,’. Và thanh niên Phát Diệm trong nhiều thế hệ đã được thấm nhuần trong quan niệm này của cụ Tiên Điền Nguyễn Công Trứ.

Ngoài ra, dân Phát Diệm cũng rất tự hào về một thắng cảnh tuyệt đẹp nhở ở sức lao động khủng khiếp của các bậc tiền nhân và óc thẩm mỹ cao độ tạo ra những kiến trúc phẩm hùng vĩ nguy nga với quần thể 6 giáo đường bằng đá và gỗ được quan niệm là kỳ quan thứ 8 sau 7 kỳ quan của thế giới được công nhận trong lịch sử kiến trúc của nhân loại.

Làm sao chúng tôi, dân Phát Diệm quên được công ơn của một nhân kiệt Phát Diệm là cha Trần Lục tục xưng là Cụ Sáu, linh mục chính xứ Phát Diệm, từ năm 1864 được vua Tự Đức, tuy ghét đạo nhưng không thể không phục Cụ Sáu, nên phong cho Cụ tước Chấp An (cầm giữ bình an) với Kim Khánh và Kim Tiền. Vua Đồng Khánh cũng sắc phong cho Cụ Sáu chức Tham Tri Bộ Lễ và Khâm Sai Tuyên Phủ Sứ, vì thế dân Phát Diệm thường gọi Cụ Sáu là Cụ Lớn Khâm. Vua Thành Thái cũng trao tặng chức Lễ Bộ Thượng Thư và năm 1925, vua Khải Định nhớ công ơn Cụ Sáu, truy tặng chức Phát Diệm Nam Tước.

Trong chức vụ linh mục chính xứ Phát Diệm, Cụ Sáu đã kiến tạo những công trình kiến trúc vĩ đại bất hủ là Quần Thế 6 giáo đường theo kiến trúc mỹ thuật Việt Nam để tôn vinh Thiên Chúa, để phục vụ khát vọng tín ngưỡng, nhu cầu cầu nguyện và nhu cầu phục vụ tha nhân.

Công trình xây cất vĩ đại này để làm vẻ vang cho Tổ Quốc Việt Nam và cho nhân dân Phát Diệm, hơn thế nữa Cụ Sáu cũng là một nhà kiến trúc siêu đẳng về mặt giáo dục nhân bản và đạo lý với những bài văn giáo huấn và một tập thi ca nhan đề Hiếu Tự Ca, mà dân Phát Diệm thường gọi là Vè Cụ Sáu. Tập Hiếu Tự Ca này gồm 1088 câu thơ Lục Bát, thỉnh thoảng có chen vào hai vế Song Thất.

Theo lời Bà Nội tôi kể lại là khi bắt đầu đổ nền xây móng nhà thờ Phát Diệm, mỗi buổi chiều, dân Phát Diệm già trẻ lớn bé đều kéo nhau tới góp công xây dựng nhà thờ, đồng thời để được Cụ Sáu dạy học Hiếu Tự Ca với những lời mở đầu bằng 4 câu khai bút khuyến cáo:

Mấy lời hiểu tự nói qua

Để cho ai nấy trẻ già nhớ ơn

Làm người sống ở thế gian

Ai không đội đức cao san nặng dầy

Dân Phát Diệm được Cụ Sáu dạy dỗ sống với niềm tin vào Thiên Chúa và biết công ơn mẹ cha đã sinh dưỡng phù trì:

Phần hồn thì Chúa sinh ra,

Xác này Chúa phó mẹ cha sinh thành

Phụ tình mẫu huyết đúc hình

Cho ta toàn vẹn mà sinh làm người.

Phát Diệm lại hân hoan được tiếp nhận một nhân kiệt khác nữa là Đức Cha Nguyễn Bá Tòng, vị Giám Mục Công Giáo tiên khởi Việt Nam được Tòa Thánh Vatican cử về cai quản địa phận. Đây là địa phận công giáo đầu tiên ở Việt Nam có giám mục là người Việt Nam nổi danh là một nhà hùng biện đã giảng thuyết bằng tiếng Pháp trên tòa giảng của những nhà hùng biện nổi danh nhất nước Pháp như Bossuet, Bourdaloue và Lacordaire tại nhà thờ Notre Dame ở Paris bên Pháp Quốc.

Phát Diệm là một địa linh được đánh dấu bởi những nhân kiệt như các cụ Tiên Điền Nguyễn Công Trứ, cụ Lớn Khâm, Đức Cha Nguyễn Bá Tòng và đặc biệt những nhân kiệt của thời đại gần đây nhất là Đức Cha Lê Hữu Từ, Đức Cha Phạm Ngọc Chi, cha Tổng Hoàng Quỳnh và Đức Cha Bùi Chu Tạo, nguyên Giám Mục, địa phận Phát Diệm cùng với những bậc chân tài đạc đức khác.

Phát Diệm là một địa linh theo ý nghĩa giáo phận Phát Diệm thấm nhuần Chân Lý Phúc Âm từ thế kỷ thứ 16 với nhân kiệt đã đặt ‘viên đá đầu tiên’ của nền văn minh Kitô giáo là giáo sĩ Đắc Lộ, một linh mục thừa sai người Bồ Đào Nha, người đã được vinh danh là cha đẻ của chữ quốc ngữ mà chúng ta đang dùng ngày nay. Trong cuốn lịch sử cuộc truyền giáo ở Đàng Ngoài (Bắc Việt Nam) từ năm 1627 đến năm 1646, cha Đắc Lộ cho biết là trên đường tiến ra kinh đô Thăng Long, ngài đã đi qua cửa Thần Phù, đã giảng đạo tại Văn Nho nay được gọi là xứ HIếu Thuận, những nơi này đều thuộc địa phận Phát Diệm.

Là con cháu của những bậc tiền nhân đã góp mồ hôi và xương máu vào công cuộc khẩn hoang Phát Diệm cùng xây dựng những kiến trúc phẩm vĩ đại được coi là một kỳ quan của thế giới, tôi rất tự hào là đã đóng góp được phần nào vào công cuộc tranh đấu cho Phát Diệm, cho quê hương thân yêu của tôi mà nhà thờ Đinh Bảng đã gợi hứng thơ mộng:

Quê nhà ta ở phương nào mẹ nhỉ?

Có phải Cúc Phương,rừng nguyên thuỷ âm u

Hay núi đá Tam Điệp và động Hoa Lư

Ra cửa bể Kim Đài nghe Ninh Cơ sóng dậy

Về phủ Nho Quan, Kiến Thái, Cồn Thoi

Mẹ cong lưỡi chữ R… Phát Diệm

Mỗi lần dậy con dâng hạt dâng hoa

Lần chuỗi Mân Côi kính nhớ Đức Bà

Vâng con vẫn nhớ lời khuyên của mẹ

Khôi Nguyên Nguyễn Đình Thư

tự

Nguyễn Đình Minh