THUỞ VỢ CHỒNG NHÀ KIẾN VÀNG đưa nhau về miền Tây lập nghiệp thì vùng đất này còn hoang vu. Lúc ấy vào mùa nắng, cây cỏ bệnh tật úa vàng, sỏi đá khô khan nằm thở mệt nhọc. Thỉnh thoảng, có cơn gió giang hồ đi qua than vãn một mình rồi vội vã đi nơi khác ngay. Chỉ có đám mây trắng trên trời có vẻ nhởn nhơ lắm, chúng chơi trò đuổi bắt nhau suốt cả ngày và ca hát luôn miệng để ca tụng mặt trời.

Kiến Vợ buồn bã nói với Kiến Chồng:

- Rồi vợ chồng ta chết khô mất mình ạ.

Kiến Chồng an ủi vợ:

- Không đâu, mai mốt trời sẽ mưa, đêm qua tôi nghe họ hàng nhà Cóc bảo nhau vậy.

- Họ hàng nhà Cóc nói thế liệu có đúng không mình?

- “Con Cóc là cậu Ông Trời” mà chuyện mưa chuyện nắng họ rành rẽ lắm.

Thế rồi trời mưa. Mùa mưa tới là những liều thuốc linh nghiệm để nuôi cỏ cây xanh tươi trở lại, được dịp cho sỏi đá tha hồ nô đùa với nước, với gió, Riêng đám mây trắng thôi nghỉ hè để về thay chiếc áo xám cho bầu trời, và hễ ai thấy chúng ở đâu là thấy chúng khóc sướt mướt, không thôi.

Vợ chồng Kiến Vàng lúc này đã đào được một hang trú ẩn mưa nắng dưới một gốc cây bàng già nua.

- Chào bác Cổ Thụ.

- Không dám, chào hai bác. Chẳng hay có phải hai bác từ xa du lịch ngang đây?

- Không đâu bác ơi, chúng tôi từ miền Bắc di cư đã cả tuần lễ nay chưa tìm được đất lành lập nghiệp. Gặp bác đây chúng tôi cũng xin hỏi bác, nếu bác bằng lòng, vợ chồng chúng tôi xin được dựng nhà dưới chân bác.

- Còn gì quý hóa bằng, tôi đã mong được sống chung với dân tộc tí hon từ lâu.

Đôi vợ chồng Kiến Vàng cần cù làm ăn dưới chân bác Cổ Thụ được ít lâu sau thì họ sinh nở hai đứa con rất kháu khỉnh. Đó là Kiến Anh và Kiến Em. Hai đứa giống nhau như đúc, từ khuôn mặt, dáng điệu đến tính tình và giọng nói. Lúc còn nhỏ, cha mẹ chúng khó mà phân biệt được thằng nào là anh, thằng nào là em.

- Cha cấm hai đứa không được thừa lúc vắng bố mẹ mà ra khỏi nhà. Các con ơi, ra khỏi nhà các con sẽ gặp toàn những điều khổ cực, nhọc nhằn, không phải ai cũng thương các con như cha mẹ thương các con đâu.

Kiến Bố trước khi ra khỏi hang căn dặn các con thế. Thuở chân chưa cứng, râu chưa mọc dài, kiến con cái chưa thể theo cha mẹ đi kiếm ăn hay kiếm ăn một mình được nên hang sâu vẫn còn là nơi nương tựa duy nhất của chúng, bằng những lương thực mà cha mẹ kiếm được tha về, Lớn lên một chút hai anh em Kiến Vàng tối ngày nô đùa với nhau và luôn gây sự để xẩy ra những cuộc ẩu đả bất phân thắng bại.

Đó là lúc mà ngàm kiến con đã cứng và chân chúng đã thèm được ra khỏi hang đi đây đi đó - -Mình nhìn xem râu chúng đã mọc dài.

- Thằng em râu nó chỉ ngắn hơn thằng anh một chút.

- Cả hai trông có vẻ khoẻ mạnh và ngang ngược lắm.

- Tôi tin rằng lớn lên chúng sẽ chịu khó làm ăn.

Một buổi tối, sau khi đi làm về hai vợ chồng nhà Kiến bàn bạc với nhau thế, họ đều tỏ ra lo ngại nhìn con cái lớn lên.

Kiến Vợ hỏi Kiến Chồng:

- Mình có điều gì mà ra vẻ lo lắng thế?

Kiến Chồng vuốt râu chậm rãi đáp:

- Mình có để ý không, một tháng nay dân chúng từ đâu ùn ùn kéo nhau về đây, nào là họ hàng nhà Kiến Đen, Kiến Gió, Kiến Lửa... Dân chúng đông bao nhiêu thì chúng ta càng khó kiếm ăn bấy nhiêu.

Kiến Vợ an ủi chồng:

- Chúng ta cũng chẳng đến nỗi lo lắng quá như vậy mình ạ, chỉ cần chăm chỉ hơn một chút, Nhưng mình có biết tại sao dân chúng Kiến lại rủ nhau về đây lập nghiệp đông đúc như thế không?

- Nghe đâu loài người sắp đến dựng nhà nơi đây.

- Loài người à, Kiến Vợ sửng sốt, loài người vĩ đại và tinh khôn, liệu chúng ta có làm phiền gì họ không?

Kiến Chồng trấn an vợ:

- Ta không quấy rầy họ thì chẳng nỡ nào họ hại ta. Tôi chỉ lo lắng cho hai đứa con mình lớn lên không ai chăm nom dạy dỗ, chúng sẽ theo bọn du côn du đồ thì hỏng cả đời chúng. Bây giờ dân cư đông quá, ở sao cho khỏi mất lòng tất cả.

- Thế rồi mình tính sao?

- Chúng phải được dạy dỗ.

Đôi mắt Kiến Vợ cũng nặng trĩu lo lắng, nhìn chồng:

- Có phải mình muốn nói tới chuyện tìm thày dạy dỗ cho các con cái?

- Phải, tôi bắt đầu lo lắng chuyện đó từ một tháng nay.

Vợ chồng Kiến Vàng nhìn nhau, im lặng. Trong lúc đó anh em Kiến Vàng đã ôm nhau ngủ say sưa chẳng hề biết mối lo lắng của cha mẹ chúng. Phải có một thày dạy. Trẻ con nào lớn lên cũng phải có thày dạy để chúng biết những điều hay lẽ phải, biết tính toán và biết cách cư xử với đời.

Dân tộc tí hon là dân tộc mà xưa nay được coi là sống có tổ chức nhất trong xã hội loài vật, sau loài ong cũng được gọi là dân tộc nhỏ bé. Vì dân số đông đảo, vì dòng giống bé tí tẹo nên loài kiến phải sống tập đoàn, tổ chức thành những tổ, để tránh những bước chân vô tình hay chống trả lại với những con vật lớn hơn mà bất cứ lúc nào họ cũng có thể hại được một cách dễ dàng. Một công dân tí hon đi kiếm mồi một mình rất có thể bị các dân tộc khổng lồ khác không nhìn thấy mà vô tình giẫm chân lên chết một cách oan uổng. Nhưng những cuộc kiếm mồi được dân tộc tí hon tổ chức hàng đàn cả trăm, cả ngàn con, đó là một sự chú ý đáng kể.

Không kẻ nào đám tuyên chiến với một số lượng đông đảo dân tộc tí hon như thế, nếu không bị dân tộc tí hon tiêu diệt lần mòn thì cũng bị chúng “đốt” cho một phen sưng vù mình mẩy.

Trường hợp vợ chồng Kiến Vàng bỏ miền Bắc đưa nhau về phía Tây lập nghiệp đơn độc nói tới đây là một trường hợp đặc biệt. Họ là những công dân sống độc lập và ham tự do. Những công dân này ưa lối đi kiếm ăn xa và họ thường khởi đầu cho việc thành lập một tổ, một quốc gia mới, khiến cho dân tộc tí hon có mặt ở khắp mọi nơi, càng ngày càng đông đảo. Và bao giờ, ở bất cứ vùng đất nào, dân tộc Kiến vẫn là dân tộc có dân số đông đúc nhất muôn loài.

Kiến Vợ góp ý với chồng:

- Từ trước tới nay các trẻ con của dân tộc ta vẫn được học hỏi bởi Kiến Chúa phải không mình?

- Đúng thế. Nhưng chúng ta là các Kiến sống tự lập, chúng ta không sống trong bày nên không có Chúa. Tôi biết có một thày dạy về luật cho dân tộc tí hon ta rất thông thái.

- Ai vậy mình?

- Đó là Mối Già độc thân.