Dân miền núi và người Mexico đến cùng một ngày. Hôm đó là thứ tư, đầu tháng Chín năm 1952. Đội Cardinal đã thua đội Dodger năm trận và trong ba tuần nữa, mùa bóng chày dường như không còn hy vọng. Tuy nhiên, bông đã cao đến ngang thắt lưng cha, gần vượt quá đầu tôi, và cha cùng ông-nội có thể nghe thấy những lời thì thầm bí ẩn hiếm hoi trước bữa tối. Có thể năm nay được “vụ mùa bội thu.’’

Ông nội và cha là những nông dân chăm chỉ, họ chỉ tỏ ra bi quan khi nói về thời tiết và mùa màng. Trời nắng gắt, hay mưa nhiều, nguy cơ lũ lụt ở vùng đất thấp, giá hạt giống, phân bón tăng lên, hay bất ổn của thị trường. Vào những ngày đẹp trời, mẹ tôi thường thì thầm với tôi.

- Đừng lo. Ông và cha sẽ tìm ra điều gì đó để nghĩ ngợi.

Pappy, ông nội tôi, đang lo về giá nhân công. Năm ngoái, theo lời ông, cứ một trăm pao ([1]) bông trả công 1,50 đô. Năm nay, ông nghe đồn có nông dân ở Lake City đã trả lên 1,60 đô.

Điều này tác động rất mạnh đến tâm trí ông khi chúng tôi trên đường tới thị trấn để tìm thuê nhân công. Trong lúc lái xe ông không bao giờ nói chuyện, theo như lời mẹ kể, là vì ông sợ các loại xe cơ giới. Ngay chính mẹ cũng ít khi được cầm lái. Xe tải hiệu Ford đời 1939, không kể đến chiếc mấy kéo John Deere cũ kỹ, là phương tiện giao thông duy nhất của chúng tôi. Không có gì đặc biệt trừ khi chúng tôí tới nhà thờ vào Chủ nhật. Những lúc đó mẹ và bà nội bị lèn chật khít phía trước còn hai cha con tôi ngồi sau thùng xe, chìm trong bụi đường. Các loại xe kín mui hiện đại ít khi xuất hiện ở vùng nông thôn Arkansas.

Pappy thường chạy xe với vận tốc ba mươi bảy dặm (2 ) một giờ. Theo ông, mỗi loại xe có một tốc độ hiệu quả nhất, và qua phương pháp xác định mơ hồ nào đó, ông khẳng định chiếc xe tải cũ này nên đi ở tốc độ ba mươi bảy dặm. Mẹ nói (với riêng tôi) là việc này khá buồn cười. Ngoài ra, ông nội và cha cũng đã từng tranh cãi nhiều về chuyện này. Nhưng cha ít khi lái xe, và nếu tôi có tình cờ đi cùng, cha sẽ vượt quá tốc độ của Pappy. Mẹ còn cho rằng cha sẽ phóng nhanh hơn khi chỉ có một mình.

Chúng tôi rẽ vào Xa lộ 135, và như thường lệ, tôi quan sát Pappy cẩn thận tăng tốc cho tới khi đạt đến mức lý tưởng. Sau đó, tôi dướn người lên trước kiểm tra côngtơmét: ba mươi bảy. Ông mỉm cười với tôi như thể cả hai ông cháu đều đồng ý là chiếc xe này thuộc về tốc độ đó.

Xa lộ 135 bằng phẳng và thẳng tắp, chạy ngang qua các trang trại thuộc châu thổ Arkansas. Hai bên đường là những cánh đồng bông trắng muốt. Bây giờ chính là thời điểm thu hoạch, và với tôi đây là vụ mùa tuyệt vời vì được

thoát khỏi trường học trong vòng hai tháng. Tuy nhiên, đối vối ông nội, đây lại là lúc dành cho những lo lắng bất tận.

Trên cánh đồng bên phải thuộc trang trại Jordan, một nhóm người Mexico đang làm việc. Họ cúi khom lưng, bao tải bông đeo trên vai, hai tay di chuyển khéo léo qua thân cây, giật mạnh quả nang. Pappy càu nhàu nho nhỏ. Ông không thích gia đình Jordan vì họ theo đạo Tin lành và hâm mộ đội Cubs. Bây giờ họ đã thuê được nhân công hái bông, thêm một lý do để ghét bọn họ.

Trang trại của chúng tôi cách thị trấn gần tám dặm, nhưng với tốc độ ba mươi bảy dặm một giờ, chuyến đi phải mất hai mươi phút. Luôn luôn là hai mươi phút, cho dù trên đường ít xe qua lại. Pappy không thích vượt những xe chạy chậm rì đằng trước. Dĩ nhiên, ông cũng luôn lái xe với tốc độ từ từ. Gần tới thị trấn Black Oak, chúng tôi theo kịp một toa moóc chất đầy bông vừa hái trắng nõn. Tấm bạt nhựa trùm nửa phía trước, và anh em sinh đôi nhà Montgomery, cùng tuổi với tôi, đang nhún nhảy đùa giỡn trong đống bông cho tới khi thấy chúng tôi phía sau. Hai đứa ngừng chơi và giơ tay vẫy vẫy. Tôi vẫy tay đáp lại, nhưng ông nội thì không. Khi lái xe, ông không bao giờ vẫy tay hay gật đầu chào ai, và điều này, theo mẹ, là vì ông sợ rời tay khỏi vô lăng. Mẹ bảo nhiều người nói sau lưng là ông bất lịch sự và ngạo mạn. Tôi biết, ông không thèm để ý tới những chuyện ngồi lê đôi mách.

Chúng tôi đi sau toa moóc nhà Montgomery tơi khi nó rẽ vào trạm tách hạt. Toa moóc được móc vào máy kéo Massey Harris cũ kỹ do Frank, con trai cả nhà Montgomery điều khiển. Anh ta đã bỏ học từ lớp năm và ở nhà thờ, mọi người đều cho rằng anh ta thường đầu têu nhiều trò nghịch ngợm.

Xa lộ 135 là trục đường chính xuyên qua Black Oak. Chúng tôi vượt qua Nhà thờ Cơ đốc Black Oak, hiếm khi chúng tôi đi ngang qua mà không dừng lại. Cửa hàng, cửa hiệu, nhà thờ, thậm chí cả trường học đều quay mặt ra đường. Vào các ngày thứ bảy, ôtô và xe tải nối đuôi nhau đi rầm rập trên đường khi cánh nông dân lũ lượt kéo nhau tới thị trấn mua sắm hàng tuần. Nhưng hôm nay là thứ tư. Vào đến thị trấn, chúng tôi đỗ xe ngay trước cửa hàng tạp hoá Pop & Pearl Watson trên phố Main.

Tôi chờ đợi bên vỉa hè tới khi ông nội hất đầu về phía cửa hàng. Đó là dấu hiệu cho phép tôi vào mua chịu một cái bánh Tootsie. Giá chỉ một xu, nhưng không phải lần nào tới thị trấn tôi cũng được phép có nó. Thông thường, dù ông không gật đầu, tôi cũng vẫn vào cửa hàng và đi thơ thẩn quanh máy tính tiền một lúc lâu, đủ để bà Pearl lén lút giúi cho một cái bánh, luôn kèm theo lời dặn nghiêm khắc không được nói cho ông tôi biết. Bà ngại ông nội. Eli Chandler nghèo, nhưng lòng tự trọng rất cao. ông thà chết đói chứ không thèm nhận thức ăn miễn phí, mà theo danh sách của ông, bao gồm cả bánh Tootsie. Ông sẽ đánh đòn nếu biết tôi nhận một cái kẹo nhỏ, vì thế bà Pearl Watson không gặp rắc rối khi yêu cầu tôi hứa giữ bí mật.

Nhưng lần này tôi được ông cho phép. Như thường lệ, bà Pearl đang lau bụi quầy hàng khi tôi bước vào và ôm chặt bà. Sau đó, tôi nhón lấy một cái bánh Tootsie trong lọ đặt gần máy tính tiền. Tôi ký số tiền nợ với vẻ rất thành thạo, và bà Pearl xem nét viết của tôi.

- Chữ viết đẹp hơn rồi đấy, Luke.

- Bảy tuổi viết thế là đẹp đấy ạ. - Mẹ đã bắt tôi phải tập viết tên mình trong suốt hai năm. - Ông Pop đâu hả bà?

Ông Pop và bà Pearl là hai người lớn duy nhất nhất định yêu cầu tôi gọi bằng tên, chỉ khi trong cửa hàng không có ai. Nếu người khách nào đó bước vào, thì tức nhiên phải là ông bà Watson ngay. Tôi không kể cho ai biết điều này ngoại trừ mẹ, và mẹ cho rằng không đứa trẻ nào khác có được đặc ân như vậy.

- Ở đằng sau, đang sắp xếp trong kho, - bà Pearl nói. - Ông nội cháu đâu?

Đó là cách bà Pearl nắm bắt hoạt động của mọi cư dân trong thị trấn, câu trả lời lúc nào cũng kèm theo câu hỏi.

- Ở Tea Shopped (3), đang xem xét đám người Mexico ạ. Cháu ra đó nhé?

- Đừng đi. Gia đình cháu định thuê dân miền núi không?

- Có thể. Eli nói giờ họ không xuống nhiều như trước. Ông còn nghĩ là họ hơi điên điên. Champ đâu ạ? - Champ là con chó săn thỏ già luôn kè kè bên ông Pop.

Bà Pearl cười sung sướng mỗi khi tôi gọi ông nội bằng tên. Bà định hỏi tiếp thì tiếng chuông nhỏ vang lên khi cánh cửa mở ra và đóng lại. Một người Mexico bước vào. Bà Pearl lịch sự gật đầu chào người khách mới.

Tôi hét to.

- Buenos días, senor! (3)

Người Mexico cười hài lòng và có vẻ hơi ngượng ngùng.

- Buenos días (4)! - Rồi biến vào sau cửa hàng.

- Họ là những người tốt bụng. - Bà Pearl thì thầm như thể người kia nói được tiếng Anh và có thể bị xúc phạm vì lời nói của bà. Tôi cắn nửa miếng bánh, nhai chậm rãi, rồi gói nửa còn lại và đút vào túi.

- Eli lo nghĩ rất nhiều về việc trả tiền công. - Tôi kể.

Một người khách nữa vào cửa hàng, bà Pearl bỗng nhiên lại bận rộn, lau chùi và sắp xếp ngay ngắn quanh máy tính tiền.

- Eli luôn lo lắng về mọi việc. - Bà nhận xét.

- Ông là nông dân mà lại.

- Cháu sẽ trở thành nông dân?

- Không, thưa bà. Cháu sẽ là cầu thủ bóng chày.

- Cho đội Cardinal?

- Dĩ nhiên ạ.

Bà Pearl ậm ừ trong khi tôi đứng chờ người Mexico. Tôi biết vài từ tiếng Tây Ban Nha và muốn thử thực hành.

Trên những gíá hàng gỗ cũ kỹ là các loại rau quả tươi. Tôi thích cửa hàng này trong suốt mùa thu hoạch vì ông Pop chất đầy mọi thứ từ dưới sàn lên tới trần nhà. Vụ mùa đang tới gần, và tiền bạc đang thay tay đổi chủ.

Pappy mở cửa chỉ rộng đủ để ló đầu vào trong.

- Chúng ta đi thôi, - sau đó ông nhìn bà Pearl. - Chào, Pearl!

- Chào, Eli! - Bà vỗ nhẹ lên đầu tôi và đẩy tôi ra ngoài.

- Nhân công Mexico đâu ạ? - Tôi hỏi Pappy khi chúng tôi bước ra ngoài.

- Có thể chiều muộn mới đến.

Chúng tôi rời thị trấn và đi về hướng Jonesboro, nơi ông nội thường đến tìm thuê dân miền núi.

Chúng tôi đỗ xe trên đường quốc lộ, gần ngã ba rẽ vào con đường sỏi. Theo Pappy, đây là vị trí tốt nhất để đón dân miền núi. Tôi không chắc như vậy. Ông đã từng cố tìm thuê vài người trong một tuần mà không kết quả gì. Chúng tôi ngồi ở cửa sau, dưới ánh nắng mặt trời như thiêu như đốt, hoàn toàn im lặng trong suốt nửa tiếng đồng hồ trước khi chiếc xe tải đầu tiên dừng lại. Trông nó khá sạch sẽ và bộ lốp còn tốt. Nếu may mắn, chúng tôi sẽ thuê được nhân công miền núi, họ sẽ sống cùng chúng tôi trong hai tháng tới. Chúng tôi muốn thuê những người sạch sẽ, gọn gàng, và sự thật chiếc xe này còn ngon lành hơn xe của chúng tôi. Một dấu hiệu tốt.

- Xin chào! - Pappy lên tiếng ngay khi động cơ tắt hẳn.

- Chào ông! - Người lái xe đáp lại.

- Các anh từ đâu đến? - Pappy hỏi.

- Phía bắc Hardy.

Không có chiếc xe nào đi qua, ông nội đứng ngay bên lề đường, vẻ hài lòng trên gương mặt như đã chấp nhận chiếc xe tải cùng bầu đoàn. Người lái xe và bà vợ trong buồng lái cùng cô con gái nhỏ ngồi giữa. Ba cậu thiếu niên to cao đang ngủ phía sau. Tất cả đều khoẻ mạnh và ăn mặc tươm tất, Pappy cần những người này.

- Anh chị đang tìm việc phải không?

- Vâng. Chúng tôi đến trang trại Lloyd Crenshaw, phía tây Black Oak.

Ông nội chỉ đường và họ lái xe đi. Chúng tôi nhìn theo cho tới khi họ biến mất.

Pappy không thể trả công cho họ nhiều hơn ông Crenshaw được. Dân miền núi nổi tiếng về việc thương lượng giá công lao động. Năm ngoái, giữa vụ thu hoạch tại trang trại chúng tôi, gia đình Fulbright đến từ Calico Rock đã biến mất vào đêm chủ nhật và tới làm việc cho một nông dân cách chỗ chúng tôi mười dặm.

Nhưng Pappy không trí trá, ông cũng không muốn bắt đầu một cuộc chiến mời chào.

Chúng tôi tung tung quả bóng chày dọc bờ ruộng, và dừng chơi ngay khi thấy một xe tải tiến đến.

Găng tay bóng chày của tôi là của hãng Rawling do Ông già Tuyết tặng vào lễ Giáng sinh năm ngoái. Tôi ngủ cùng nó mỗi đêm, bôi dầu hàng tuần, và không có gì gần gũi thân thiết đối với tôi như nó. Ông dạy tôi cách ném, tóm và bắt trúng bóng mà không cần găng tay. Đôi bàn tay to, chai sần bắt gọn những cú ném của tôi mà không hề đau đớn gì.

Mặc dù ít lời, không bao giờ khoe khoang, Eli Chandler đã từng là cầu thủ bóng chày huyền thoại. Mười bảy tuổi ông đã ký hợp đồng chơi bóng chày chuyên nghiệp với đội Cardinal. Nhưng Thế Chiến Thứ Nhất xảy ra, ông phải nhập ngũ, và ít lâu sau khi trở về, cha ông mất. Pappy không còn sự lựa chọn nào khác ngoài việc trở thành ngươi nông dân.

Pop Watson thích kể cho tôi những câu chuyện tuyệt vời về Eli Chandler, ông có thể bắt trúng bóng với khoảng cách bao xa, có thể ném bóng mạnh đến cỡ nào.

- Có lẽ ông ấy là cầu thủ vĩ đại nhất sinh ra ỏ Arkansas. - Ông Pop đã đánh giá như vậy.

- Giỏi hơn cả Dizzy Dean? - Tôi hỏi.

- Gần gần như thế, - ông Pop thở dài.

Khi tôi thuật lại câu chuyện, mẹ luôn mỉm cười.

- Hãy cẩn thận. Ông Pop hay kể chuyện tào lao.

Pappy đang chà xát quả bóng chày trong đôi tay to, ngẩng đầu lắng nghe tiếng động cơ. Xe tải kéo theo toa moóc xuất hiện từ hướng tây. Dù còn cách xa một phần tư dặm, chúng tôi có thể biết chắc họ là dân miền núi, Chúng tôi bước ra giữa đường và đợi tài xế vê sô. Tiếng động cơ kêu lạo xạo, cót két khi xe dừng lại.

Tôi đếm được bảy cái đầu, năm trong xe tải, hai trong toa moóc.

- Xin chào! - Người lái xe nói từ tốn, quan sát Pappy khi chúng tôi quay nhanh sang nhìn họ.

- Xin chào! - Pappy bước tới gần hơn nhưng vẫn giữ khoảng cách.

Điếu thuốc nằm vắt vẻo trên môi dưới của tài xế. Một dấu hiệu xấu. Mẹ nghĩ phần lớn người miền núi thường ở bẩn và có những thói quen xấu. Ở nhà chúng tôi, thuốc lá và rượu chè hoàn toàn bị cấm. Chúng tôi là người theo đạo Cơ đốc.

- Tôi là Spruill. - Ồng ta giới thiệu.

- Eli Chandler. Rất vui được gặp anh. Các bạn đang tìm việc?

- Vâng.

- Các bạn từ đâu đến?

- Eureka Spruillrings.

Chiếc xe này còn cũ hơn cả xe của ông nội, lốp mòn, kính chắn gió rạn nứt, chắn bùn gỉ sét và màu sơn xanh phai đi dưới lớp bụi. Một dãy hộp cáctông và bao bố nhét đầy đồ đạc trên thùng xe. Phía dưới, trên sàn, một tấm nệm được lèn chặt gần cabin. Hai cậu thiếu niên đang ngồi trên nệm và nhìn tôi chằm chằm. Phía sau là một thanh niên nặng nề với đôi vai thô, cổ to bè như một gốc cây, chân đất và cởi trần. Người anh ta toả ra mùi thuốc lá nồng nặc và dường như không thèm để ý tới ông cháu tôi. Anh ta chậm rãi đu đưa chân, sau đó đập chân, chăm chú nhìn xuống mặt đường.

- Tôi đang tìm nhân công.- Pappy nói.

- Ông trả bao nhiêu?- Ông Spruill hỏi.

“ 1,60 đô một trăm pao.

Ông Spruill nhíu mày và nhìn sang người phụ nữ bên cạnh. Họ thầm thì gì đó.

Đây chính là thời điểm, theo trình tự, những quyết định nhanh chóng được đưa ra. Chúng tôi phải quyết định xem có muốn những người này sống với chúng tôi không. Và họ cần phải chấp nhận hoặc từ chối giá công của chúng tôi.

- Giống bông gì? - Ông Spruill hỏi.

- Giống thường, - Pappy nói. - Quả nang đã chín. Sẽ rất dễ hái.

Ông Spruill có thể quan sát xung quanh và thấy rõ quả nang bông đang nở tung. Mặt trời, đất đai và mưa đã góp phần vào vụ mùa. Pappy, dĩ nhiên, luôn buồn phiền vì dự báo mưa rào trong cuốn Niên giám Nhà nông.

- Năm ngoái chúng tôi đã được trả l,60 đô rồì.

Không quan tâm đến vụ bàn bạc về tiền công, tôi thong thả bước dọc lối đi giữa để xem xét toa moóc. Bộ lốp của toa moóc thậm chí còn mòn hơn ở xe tải. Một bánh gần như trơn tuột. May mà chuyến đi của họ dường như đã kết thúc.

Trong góc toa moóc là một cô gái xinh xắn. Đôi mắt nâu to tròn và mái tóc sẫm màu cột bổng. Cô gái trẻ hơn mẹ tôi rất nhiều, nhưng chắc chắn lớn hơn tuổi tôi, và tôi không thể không chăm chú nhìn.

- Tên em là gì? - Cô gái hỏi.

- Luke. - Hai má ngay lập tức nóng bừng. - Còn chị?

- Tally. Em bao nhiêu tuổi?

- Bảy. Còn chị?

- Mười bảy.

- Chị ngồi trên toa moóc này bao lâu rồi?

- Một ngày rưỡi.

Tally đi chân đất, cái váy chật hơi bẩn, bó sát tới tận đầu gối. Đây là lần đầu tiên tôi quan sát kỹ một cô gái. Chị nhìn tôi với nụ cười ranh mãnh. Một thằng nhóc ngồi trên cái thùng bên cạnh, đang quay lưng về phía tôi, nó từ từ quay đầu lại và nhìn như thể tôi không có ở đó. Đôi mắt màu xanh lá cây và vầng trán rộng bao phủ bởi mái tóc đen nhớp nháp. Tay trái hình như không cử động được.

- Đây là Trot, - cô gái giới thiệu. - Nó không được khỏe.

- Chào cậu, Trot! - Tôi vui vẻ, nhưng cặp mắt kia đã quay đi. Nó tỏ vẻ như không nghe thấy tôi.

- Nó mấy tuổi? - Tôi hỏi cô chị.

- Mười hai. Nó bị tật.

Trot đột ngột quay phắt vào trong góc, cánh tay bị liệt thõng xuống, không sinh lực. Dewayne, bạn tôi, nói rằng dân miền núi thường kết hôn với anh em họ, và đó là lý do khiến nhiều gia đình sinh con dị tật.

Tuy nhiên, Tally có vẻ hoàn hảo. Chị nhìn kỹ khắp cánh đồng bông, còn tôi ngắm bộ váy bẩn bó sát lần nữa.

Tôi biết mọi người đã đi đến thỏa thuận vì ông Spruill bắt đầu nổ máy. Tôi bước qua toa moóc và bước tới đứng gần Pappy. Anh thanh niên to béo có vẻ hơi bừng tỉnh nhưng ánh mắt vẫn nhìn chằm chằm vào lề đường.

- Chín dặm theo đường này, rẽ trái chỗ chuồng ngựa bị cháy, sau đó hơn sáu dặm nữa tới sông St. Francis. Chúng tôi là trang trại đầu tiên phía trái, bên kia sông.

- Vùng đất trũng phải không? - Ông Spruill hỏi.

- Một số chỗ thôi, nhưng đó là vùng đất màu mỡ.

Ông Spruill lại liếc nhìn vợ, sau đó ngoái sang chúng tôi.

- Chúng tôi dựng trại ở đâu?

- Ann sẽ thấy một chỗ râm mát ở đằng sau, ngay gần kho thóc. Đó là nơi tốt nhất.

Chúng tôi nhìn theo họ, tiếng vào số kêu lách cách, bánh xe đảo qua đảo lại, đống thùng, hộp cáctông và nồi niêu xoong chảo lắc lư.

- Ông không thích họ, đúng không ạ? - Tôi hỏi.

- Họ là người tốt. Họ chỉ hơi khác biệt một chút.

- Cháu đoán là chúng ta may mắn khi thuê được họ?

- Đúng vậy.

Càng nhiều nhân công có nghĩa là càng ít bông cho tôi hái. Tháng sau, tôi sẽ phải ra đồng vào lúc bình minh, đeo bao tải trên vai, chăm chú nhìn những luống bông dài vô tận, thân cây còn cao hơn cả tôi, sau đó xông vào cánh đồng và mất hút. Tôi sẽ phải hái bông, xé toạc quả nang đầy lông tơ theo tiến độ đều đặn, tống chúng vào bao, sợ hãi tìm kiếm giữa luống bông và không quên nhắc nhở mình là nó dài vô tận, lo lắng sẽ bị tụt lại phía sau. Ngón tay sẽ chảy máu, cổ sẽ cháy nắng, lưng sẽ đau nhừ.

Đúng, tôi muốn có nhiều nhân công làm việc trên đồng. Nhiều dân miền núi, nhiều người Mexico.

Chú thích:

[1] 1 pao bằng 0,454kg. (Chú thích trong sách đều của người dịch).

[2] 1 dặm bằng l,6km.

[3] Buenos días, senor = Chào buổi sáng thưa ngài

[4] Buenos días = Buổi sáng tốt lành