Ôi, Roma ao ước mọi người hiểu rằng nó không còn là một đứa bé biết bao. Nhưng họ không hiểu điều đó. Mẹ đưa nó tới trường bằng xe buýt và mẹ luôn từ chối mua vé cho nó. Nếu người soi vé cứ khăng khăng không đổi ý, mẹ sẽ đẩy nó ra giữa lối đi. “Đấy, ông xem nó đi!”

Và trong sự đau khổ và tủi hổ của Roma, thông thường những người soát vé sẽ đồng ý.

Đương nhiên là họ sẽ càu nhàu chửi rủa - nhưng lúc nào cũng vậy - họ sẽ cho nó đi qua. Nó sẽ đứng ngay giữa lối đi, co rúm người, đầu cúi gằm, hai vai nhô lên giống như một cái móc áo hơn là một cậu bé.

Thậm chí đôi khi tình hình còn tồi tệ hơn cho Roma khi nó phải lén lút trèo lên xe buýt để không bị chú ý và nấp sau áo khoác của ai đó vì mẹ không cho nó một xu nào.

“Mấy xu đó chẳng là cái quái gì cả! Họ không nghèo đi đâu mà sợ!” mẹ nói về ai đó - nó chẳng biết đó là ai - khi mẹ chuẩn bị cho nó tới trường.

“Nhưng nếu họ thấy cặp của con thì sao?”

“Cứ bảo họ là con học ở trường nhạc. Ở đó nhận trẻ sáu tuổi!”

May mắn là ít khi người ta đòi nó phải trả tiền vé. Tuyến đường đến trường chỉ mất mười phút, nhưng với Roma, đó luôn là một trận bão tuyết dài cả năm đầy nguy hiểm, gió rét và lạnh lẽo.

Một ngày nọ, Roma không thể chịu đựng hơn được nữa. Nó bắt đầu đi bộ đến trường. Con đường chạy dọc theo một công trường xây dựng nhớp nháp những vũng nước bẩn thỉu. Đôi giày mới của nó nhanh chóng làm quen với vôi vữa, đất sét và những mảnh gạch vụn. Lúc trở về, trước khi vào nhà, Roma đã cẩn thận rửa chúng trong một vũng nước nhỏ. Lúc đầu thì trông chúng ổn thỏa cả, nhưng khi khô, chúng đột nhiên nứt nẻ ra và chuyển sang màu xám xịt. Hôm đó, nó được một trận đòn nhớ đời. Trong tiếng thổn thức câm lặng, nó nghe mẹ nói với nó bằng một giọng rất lạ, xa vắng và lạnh lùng, “Làm sao con dám, con chưa từng nói dối mẹ!”.

Nó có thể làm gì bây giờ? Làm sao nó có thể tiếp tục đi xe buýt?

Tối đó, nó nảy ra một quyết định. Một lúc thật lâu, Roma trăn trở trên giường, nó lăn từ đầu này tới đầu kia giường, duỗi, sấp rồi co người, hai đầu gối nó cuộn tròn dưới cằm.

Trời chỉ vừa hửng sáng là nó đã tuột khỏi giường và lặng lẽ mặc quần áo, lấy cặp và định chuồn đi. Cánh cửa bị cài chặt bằng một cái móc sắt. Tim Roma đập mạnh trong lồng ngực giống như khi nó lắc mạnh quả banh trong cái quả lắc bằng gỗ đặt ở phòng khách.

Roma thử lấy tay đẩy cái móc lên. Nó chẳng nhúc nhích gì cả. Roma túm chặt cái móc lạnh ngắt và giật mạnh lên. Cái móc kêu ken két nhưng vẫn ở nguyên chỗ cũ.

Lần này Roma ngồi thụp xuống, nó kê vai vào cái móc, tì chặt hai đùi và dùng hết sức hất cả thân mình nó lên.

Cùng với tiếng rít nghiến của kim loại, cánh cửa chậm chạp mở ra và đánh rầm một tiếng khủng khiếp vào một ống dẫn nước sát tường. Roma nhắm nghiền mắt và nín thở.

Nó vừa ra khỏi cổng thì nghe tiếng gào to từ cửa sổ, “Roma, đi đâu đấy? Vào nhà ngay! Vào ăn sáng đi!”

Sữa có vị chua, bánh mì thì có mùi mốc, còn cái cốc quen thuộc của nó thì trông xấu xí một cách đáng ghét. Một giờ sau đó, họ đi đến trạm xe buýt. Roma cúi gằm đầu, lặng người nhìn mũi đôi giày của nó đều đặn thò ra dưới áo khoác, phải, trái, phải, trái,...

Họ đứng bên dưới chiếc xe buýt. Người mẹ trả một đồng năm kopeck cho chiếc vé của mình.

Người phụ nữ soát vé lớn tuổi săm soi đồng xu dưới mũi bà ta và nói trong tiếng khịt mũi, “Này bà, thằng nhóc này là con bà à? Nó đi không à?”

Mẹ nó quay lại và nói trổng, “Không phải trả tiền. Chưa đến trường mà.”

Gương mặt Roma trở nên hằn học và ngạo mạn. Nó nóng bừng bừng cả người, hai thái dương của nó rần rật. Nó nghiến chặt hai hàm răng, giằng mạnh khỏi tay mẹ nó và òa lên nức nở, “Cháu đã đến trường rồi! Cháu đang học lớp ba! Cháu... cháu đã chín tuổi rồi! Cháu chỉ nhỏ con thôi!”

Nó đến sát bên người soát vé trên lối đi, giật tung nắp cặp và vẫn tiếp tục khóc, nó bắt đầu lôi những quyển tập của nó ra.

“Đây này... đây là tập tiếng Nga! Bà xem, ở đây có ghi là lớp ba. Đây là tập số học! Đây nữa này!”

Những tờ giấy thấm xổ ra từ những quyển tập của nó. Roma chụp lấy chúng, chậm nước mắt khi hành khách trên xe bắt đầu xúm đến. Nó ngồi thụp xuống sàn để nhặt những tờ giấy thấm và sợ hãi liếc nhìn mẹ nó qua khoé mắt. Một cuộc cãi vã om sòm bắt đầu huyên náo ngay trên đầu nó. Roma chẳng thể nào hiểu họ đang quát tháo với nhau điều gì. Nó khóc.

Sáng hôm sau, mẹ nó lôi nó đang chống cự quyết liệt đến trạm xe buýt. Roma cố gắng cơ hội cuối cùng vùng thoát khỏi tay mẹ, nhưng mẹ nhanh chóng tóm được nó và đẩy nó lên xe buýt.

Người mẹ đưa tiền, hơi lưỡng lự, nhưng cuối cùng bà vẫn nói, giọng cố tỏ ra lãnh đạm, “Hai vé”.

Ngay khi vừa nghe điều này, Roma đứng thẳng người lên. Nó lớn lên một cách thầm lặng và kiêu hãnh. ★