Mario Vargas Llosa sinh năm 1936 tại tỉnh Arequipa, Peru, nhưng thuở nhỏ sống ở Bolivia với mẹ và ông bà ngoại. Ông theo học luật và văn chương tại Đại học San Marcos, Lima, và sau đó trình luận án tiến sĩ về García Márquez tại Đại học Madrid, Tây Ban Nha. Năm 1962, cuốn truyện dài đầu tay của ông, La ciudad y los perros (Thành phố và bầy chó), được chú ý nhờ cách viết thử nghiệm mới, và được trao giải Biblioteca Breve cho tác phẩm mới hay nhất viết bằng tiếng Tây Ban Nha. Truyện của ông thường đan chéo các mẩu đối thoại ở những thời điểm hoặc địa điểm khác nhau, tạo ấn tượng hồi tưởng và bôi nhoè các sự kiện, san bằng địa vị xã hội của các nhân vật và làm nổi bật thân phận chung của kiếp người. Ông là nhà văn có sức viết mạnh, ngoài tiểu thuyết ông còn viết báo, kịch và tiểu luận.

Peru là một nước nghèo ở châu Mỹ La tinh, có khoảng 28 triệu dân gồm nhiều sắc tộc, da đỏ bản xứ, Âu, Á và Phi châu. Vùng đất Peru hiện nay đã từng là cái nôi của nền văn minh Norte Chico cổ xưa và của đế quốc Inca rộng lớn trước khi Tây Ban Nha đến xâm chiếm vào thế kỷ 16. Sau khi giành được độc lập năm 1821, Peru trải qua nhiều giai đoạn hỗn loạn về chính trị và kinh tế. Như nhiều nước kém phát triển khác, Peru gặp sự lũng đoạn của bọn hoạt đầu chính trị, bọn cầm quyền tham nhũng sẵn sàng làm bất cứ điều tồi tệ gì để thu lợi cho riêng chúng, trong khi đó ngoại bang luôn luôn đợi cơ hội để nhảy vào khai thác.

Mặc dù các tiểu thuyết của Vargas Llosa thường lấy bối cảnh lịch sử ở Peru, tầm ảnh hưởng của ông lan rộng đối với người đọc trên thế giới, một phần vì hoàn cảnh của Peru rất giống với nhiều nước nghèo, phần khác vì các nhân vật trong truyện của ông vượt ra ngoài tầm vóc của một dân tộc đặc thù. Như nhiều nhà văn châu Mỹ La tinh, ông rất năng động trong sinh hoạt chính trị. Đến cuối thập niên 1980, ông quay sang chủ trương cải cách, và đã từng liên kết với phe bảo thủ để ra tranh cử Tổng thống. Ông hiện sống ở Luân Đôn. Tháng 10 vừa qua, ông được Hàn lâm viện Thụy Điển trao giải Nobel Văn chương năm 2010.

Trò chuyện trong quán La Catedral ( Conversación en La Catedral, 1969 ) được xem là một trong những tác phẩm đồ sộ nhất của ông, viết bằng giọng văn ám ảnh, những đối thoại đứt quãng, mô tả hình ảnh của một xã hội bấp bênh và mất niềm tin vẫn còn rất gần gũi với chúng ta. Bản dịch này dựa theo bản tiếng Anh của Gregory Rabassa, Conversation in the Cathedral , nhà xuất bản Harper & Row, New York, ấn hành năm 1975, có tham khảo nguyên bản tiếng Tây Ban Nha trong quá trình biên tập.

PHẠM VĂN

Dành tặng Luis Loayza và Abelardo Oquendo