MƯỜI SÁU TUỔl, TÔI MÊ MỘT nhân vật nam trong cuốn tiểu thuyết đầu tay của Trần Vũ. Nhân vật ấy đi tìm tình yêu. Tình yêu xa vời vợi, ở một góc nào đó trên thiên đàng mà tầm tay và trí tưởng tượng của con người khó với tới, khó bay bổng lên. Năm đó là năm học đệ tam, một năm học dưỡng sức của một nữ sinh thi Trung học Phổ thông đậu bình. Thi ca, tiểu thuyết lãng mạn xâm lăng tâm hồn tôi ròng rã chín tháng. Tôi đọc rất nhiều nhưng chỉ nhớ Trần Vũ.

Tôi muốn biết cuộc đời riêng của Trần Vũ. Tôi muốn viết cho ông ta một bức thư, trách móc ông ta đã cay nghiệt cả với nhân vật tiểu thuyết của ông ta. Tình yêu không phải một góc nào đó trên thiên đàng, mà ở ngay trái tim ta, nếu ta bằng lòng rung động như những người đã yêu nhau rung động. Độc giả luôn luôn là những người khó tính. Dĩ nhiên, sự khó tính chỉ dành cho những tác giả ra hồn.

Một nhà văn cỏ, nhà văn ít may mắn, viết hết đời ông ta, tôi sợ cũng chưa nhận được một lá thư chất vấn mình tại sao lại để nhân vật này chết vì điện giật, tại sao lại để nhân vật kia nổi điên. Trần Vũ mới xuất hiện. Khi những Mai Thảo, Doãn Quốc Sĩ đã là những vì sao rực sáng thì Trần Vũ còn xa lạ, còn chưa ai biết đến. Họa chăng là tôi. Tôi đọc Trần Vũ, không có gì mới lạ cả song cứ thấy bồi hồi, xao xuyến. Đọc Trần Vũ người ta cảm giác mình ở chân trời xa lạ bỗng nhìn được miếng nắng, hàng cây và ngửi được mùi thơm ngai ngát của quê hương. Và người ta xúc động. Nhưng vào tuổi biết buồn khi mùa thu sang, tôi xúc động vì ở một góc nào đó trên thiên đường mới có tình yêu. Nhân vật nam trong tiểu thuyết Trần Vũ, không tìm thấy tình yêu, đã ám ảnh tôi. Một mai, tôi sẽ yêu, liệu tôi có thể rung động như những người yêu nhau rung động. Hay sẽ thấy tình yêu xa vời vợi, ở một góc nào đó trên thiên đường. Lúc ấy sẽ buồn ghê lắm. Phải, sẽ buồn ghê lắm. Vì, còn gì buồn hơn là không có tình yêu, dù tình yêu tuyệt vọng.

Tôi sợ mình sẽ không có tình yêu. Chẳng hiểu nhà văn có phải là nhà tiên tri không mà những lời họ viết ra đều được coi như sấm ký! Tôi nghĩ tôi đã quá lãng mạn nên chịu để nhân vật nam của Trần Vũ ám ảnh mình. Khổ nỗi, người ta đã thờ phụng các nhân vật trong truyện "Tam Quõc". Những người bình dân có lãng mạn không nhỉ? Tôi không biết trả lời. Riêng tôi, tôi có cảm tưởng mình là cô Kiều và nhà văn Trần Vũ là ông thầy bói. Càng ngày, nỗi ám ảnh càng lớn. Mà Trần Vũ thì chìm đi sau tiểu thuyết đầu tay của ông. Ông ta không viết thêm tác phẩm nào, Tôi tìm tên ông ta ở khắp các nhật báo, tuần báo, tạp chí, giai phẩm mà không thấy tên ông. Đôi lúc, tôi tưởng tượng ông thí nghiệm viết văn rồi chí không đạt, ông ta xoay qua nghề khác. Tôi đã bạo gan viết thư nhờ tạp chí Thư Lục hỏi thăm ông ta, nhưng tạp chí này bảo rằng không biết Trần Vũ là ai. Một nhà văn, ít ra, đã làm một độc giả bồi hồi, xao xuyến mà không ai thèm nhớ tên ông ta, tên sách của ông ta thì bất công thật.

Rồi tôi cũng quên Trần Vũ. Nhưng nỗi buồn chởm nở từ đó. Tôi chả nhớ vào ngày nào, tháng nào, mưa nhiều hay nắng ít. Một hôm, tôi đến thư viện trung ương. Tinh cờ, tôi đọc cuốn "Người em sầu mộng" của Vũ Trọng Can. Cuốn tiểu thuyết thời tiền chiến, thời cực thịnh của văn chương lãng mạn, in bằng giấy xấu, chữ lem nhem, đã bị rách rưới nhiều. Tôi đọc trang đầu, toan bỏ dở vì nhức mắt quá. Đeo kính cận giữa nơi đông người lạ, tôi rất ngại. Không hiểu tại sao, tôi dẹp được thói quen, lôi kính cận ra đeo và tiếp tục đọc "Người em sầu mộng".

Lần đầu tiên tôi đọc Vũ Trọng Can, một nhà văn tiền chiến không có tên trong chương trình Việt văn tiền bán thế kỷ hai mươi. Tôi đã nghĩ Vũ Trọng Can không nổi tiếng bằng Nhất Linh, Khái Hưng... Chắc ông ta bị những đám mây tiếng tăm của những nhà văn cùng thời che lấp như Trần Vũ hôm nay. Dù sao, truyện "Người em sầu mộng" đã làm tôi suy nghĩ. Tôi chỉ đọc truyện này. Truyện thứ hai tương tự "Hồn bướm mơ tiên", nhưng tiếng chuông nhà thờ thay cho tiếng chuông chùa Long Giáng. Truyện thường đến nỗi tôi không còn nhớ tên truvện. "Người em sầu mộng" mở đầu bằng câu thơ của Lưu Trọng Lư:

Em chỉ là người em gái thôi

Người em sầu mộng của muôn đời

Tình em như tuyết giăng đầu núi

Vằng vặc muôn thu đến tuyệt vời

Một người e gái yêu một nhà văn. Anh trai nàng là bạn thân với nhà văn này. Anh nàng cho nàng biết nhà văn mà nàng đang yêu đã có vợ con và nghiện thuốc phiện. Nàng không tin. Anh nàng dẫn tới tiệm thuốc phiện để nàng gặp "thần tượng" của nàng. Gặp rồi, nàng càng yêu say đắm. Vợ nhà văn không hiểu tại sao chồng mình bỗng sinh chứng dở thói vũ phu với vợ. Vợ chàng kể lể cho bạn nghe. Và bạn chàng kể lại cho em gái nghe. Người em gái tỉnh ngộ. Nàng thấy mình đã ăn ô mai chua. Nàng tìm tới nhà vợ chàng, hứa sẽ khuyên chàng bỏ thói vũ phu. Nàng âm thầm sắm vai "người em sầu mộng" suốt đời.

Tôi suy nghĩ chuyện này vì, bạn thân trong nhóm tôi, nhiều đứa đang ăn ô mai chua. Quỳnh yêu nhà thơ họ Hoàng. Hoài yêu nhà văn họ Bùi... Mỗi cô nữ sinh mới lớn lên đều chọn lựa một người làm văn nghệ mà yêu. Đó là cái mốt, nhưng cái mốt dễ thương. Tại sao người ta cứ phải yêu Pat Boone, James Dean, Marlon Brando, Paul Newman? Tại sao người ta không có quyền yêu những nhà nghệ sĩ Việt Nam? Tôi chấp nhận cuộc tình mơ tưởng này. Nó chẳng làm hại ai mà chỉ làm các nhà văn, nhà thơ Việt Nam đỡ... tủi thân. Tôi còn chấp nhận cuộc tình mơ tưởng này vì nó có tính cách chống đối các cô nữ sinh trường đầm. Không, nữ sinh trường Việt không thể nhắm mắt a dua trào lưu tôn sùng tài tử chiếu bóng ngoại quốc được.

Người ta vẫn trách móc chúng tôi không tỏ tình với nghệ sĩ sáng tác Việt Nam. Song nếu chúng tôi thành lập một cái hội ái mộ nhà văn nhà thơ, thế nào chúng tôi cũng bị báo chí đả kích nặng nề. Thật là bất công. Chúng tôi đang được học văn chương Nhất Linh, Khái Hưng, Thạch Lam, Nguyễn Tuân, Tô Hoài, Nam Cao... mà chúng tôi không được công khai tôn sùng các nhà văn, nhà thơ hiện đại. Người nghệ sĩ sáng tác ở Việt Nam chỉ được nhắc nhở ồn ào khi họ chết. Một số báo tưởng niệm. Rồi chìm trong lãng quên. Người làm văn học bị đối xử thua cả đào ca, kép hát. Họ lìa cuộc đời, nhật báo dành cho họ cái tin ngắn trên trang nhất vào một chỗ quá khiêm tốn. Nhưng tin tức về cô đào cải lương cướp chồng con của người khác thì tám cột báo suốt tuần, đầy đủ hình ảnh, huyền thoại là chuyện thường. Ngay cả hai tiếng nghệ sĩ, cuộc đời cũng bôi bẩn luôn. Những con vẹt thuộc lòng tác phẩm nghệ thuật, những con trâu nhai lại ý nghỉ, cả những anh chọc cười hạ lưu cũng thừa can đảm nhận mình là nghệ sĩ. Nên Bình Nguyên Lộc, Sơn Nam... phải rút vào bóng tối của im lặng. Và không dám nhận mình là nghệ sĩ. Ai biết những nhà nghệ sĩ Nguyễn Gia Trí, Phạm Tăng, Thái Tuấn, Duy Thanh, Ngọc Dũng bây giờ ở đâu? Ai biết những nhà nghệ sĩ Vũ Khằc Khoan, Trần Lê Nguyễn bây giờ ở đâu? Người ta chỉ còn nghe danh đào kép cải lương và một số hề rẻ tiền. Nghệ thuật bây giờ hơi lạ. Ở chỗ ai khóc giỏi, khóc liên miên người ấy đã đạt tới nghệ thuật.

Nếu như một số nữ sinh trường đầm ái mộ tài tử ngoại quốc, nếu như một số khán giả cái lưởng ái mộ đào ca, kép hát, tôi tưởng một số nữ sinh trường Việt yêu các nhà văn, nhà thơ Việt Nam chẳng có gì đáng chê trách. Với Hoàng, Quỳnh chỉ là một "người em sầu mộng" của Vũ Trọng Can. Nó yêu Hoàng đến cái độ chép tất cả những bài thơ của Hoàng đăng trên các tạp chí, tuần báo. Thậm chí tiểu thuyêt "Mưa chiều" của Hoàng không lấy gì làm đặc sắc, đăng mỗi ngày ở nhật báo Đồng Nai, Quỳnh vẫn say sưa chép. Tôi chắc Hoàng ngồi sáng tác không say sưa bằng Quỳnh ngồi chép lại. Hoàng là con-dao-pha-văn-nghệ. Anh ta có khả năng làm đủ thứ từ báo chí, văn thơ đến kịch ảnh. Nhưng trên tất cả là thơ. Hoàng được mọi người nhớ mãi như một thi sĩ. Và anh ta mong muốn vậy thôi. Thi sĩ Hoàng. Con người anh ta, cuộc sống của anh ta đã là thơ rồi.

Hoàng làm thơ giống con nít xé giấy xếp tàu bay, tàu thủy phóng lên trời hay thả trôi theo dòng nước. Anh ta không thèm cắt giữ thơ mình để lo in một tập thơ. Hoàng không giữ thơ, không nhớ thơ mình. Người thơ ấy không cần cả đời mình thì sá chi thơ của mình. Đây là những gì về sau Quỳnh biết. Khi Quỳnh bắt đầu yêu Hoàng, Quỳnh mới biết Hoàng làm thơ, viết văn, đạo diễn phim ảnh. Và con bé muốn biết thế thôi. Và, giá con bé đừng mở nắp lọ ô mai, đừng thò tay vào nhón ô mai, cứ đứng nhìn ô mai qua lớp thủy tinh dấy, nó sẽ thèm nhỏ rãi, sẽ tưởng ô mai ngon ngọt như ô mai Bắc Việt bán ở Tân Định. Chỉ tiếc, Quỳnh tham lam. Nó không thích yêu riêng thơ Hoàng mà thích yêu cả Hoàng lẩn thơ của chàng.

Quỳnh đã mở nắp lọ ô mai. Nó nhón một trái, bỏ vô miệng. Nó cắn lớp cùi chua, mặn. Và con bé đã ê răng...