Dân tộc Việt Nam ta có lịch sử dựng nước và giữ nước lâu đời, có một nền văn hóa vô cùng đặc sắc. Nền văn hóa đó là do công lao tạo dựng của những con người Việt Nam, của những nhân vật lịch sử cụ thể.

Nằm trong dòng chảy của lịch sử loài người, lịch sử Việt Nam đã trải qua những biến cố thăng trầm, có những năm tháng độc lập, tự do, vươn lên mạnh mẽ với những sự tích anh hùng lẫm liệt, nhưng cũng có những năm tháng loạn ly suy thoái, chìm đắm trong cảnh nước mất nhà tan. Trong bối cảnh lịch sử đó, đã xuất hiện những con người làm thay đổi diện mạo của xã hội, góp phần tích cực vào công cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước, mở ra một thời kỳ mới cho đất nước, đưa đất nước tiến lên. Chính vì vậy họ được trang trọng ghi tên vào sử sách, được nhân dân quý trọng, đời đời tôn vinh. Nhưng bên cạnh họ, còn có những kẻ yếu hèn đê tiện, gặp khi Tổ quốc lâm nguy đã sẵn sàng bắt tay với giặc, bị nhân dân căm thù lên án. Do đó, một yêu cầu lớn đặt ra cho việc tìm hiểu, học tập lịch sử dân tộc là không phải chỉ hiểu biết về các nhân vật chính diện, mà còn cả về những nhân vật phản diện...., để trên cơ sở đó hiểu được đặc điểm phát triển phong phú, đa dạng, phức tạp của lịch sử dân tộc, đặng rút ra được những nhận xét, đánh giá, những kinh nghiệm và bài học lịch sử cần thiết. Bộ sách Danh nhân lịch sử Việt Nam là nhằm mục tiêu phục vụ đông đảo bạn đọc, những người yêu thích lịch sử dân tộc, là theo tinh thần đó.

Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, các thế hệ cha ông chúng ta ở nhiều thế kỷ trước đã có nhiều nhà văn hóa, nhà sử học ghi lại khá đầy đủ công tích của các danh nhân kiệt xuất trong các bộ “chính sử”, “dã sử”, “dật sử”... Đó là những con người mà sự nghiệp lẫy lừng của họ đã đóng góp cho quê hương đất nước, hoặc tạo nên những thành tích lớn lao, hoặc mở ra hẳn một thời đại mới. Chung quanh các nhân vật này cũng thường có những truyền thuyết, giai thoại, thơ ca hấp dẫn mọi người bằng những nét đẹp trí tuệ và cảm thức thẩm mỹ tuyệt vời mà gần gũi như không có một danh nhân nào đi ra ngoài những nhận xét ấy.

*

Việc tìm hiểu nghiên cứu các danh nhân lịch sử vốn là một đề tài hấp dẫn rất nhiều các nhà nghiên cứu và giới thức giả xưa nay. Từ các thời xa xưa đã có nhiều học giả quan tâm thể hiện thành những tác phẩm văn chương kỳ thú. Đến thời cận hiện đại lại có nhiều hơn các công trình sáng tác, biên khảo các loại truyện ký, tiểu thuyết. Trước cách mạng tháng 8-1945, chúng ta đã từng được đọc nhiều cuốn sách danh nhân truyện ký viết về thời Hùng Vương, về Bà Trưng, Bà Triệu, Đinh Tiên Hoàng, Ngô Quyền, Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Quang Trung, Nguyễn Công Trứ... Nhưng đến nay, loại sách này cũng đã trở nên khó tìm. Vả lại, những truyện đó cũng có những điểm hạn chế, bất cập về mặt này mặt khác trong nội dung biểu hiện của nó, và nó đã bị thời đại vượt qua, cần được đính chính lại theo nhận thức mới của thời đại hiện nay.

Bộ sách Danh nhân lịch sử Việt Nam đã nhận được sự hưởng ứng và cộng tác của các nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa học, những người tâm huyết với việc tìm hiểu lịch sử Việt Nam, mong muốn phổ biến những kiến thức lịch sử giúp cho độc giả gần xa hiểu sâu hơn, toàn diện hơn về các danh nhân lịch sử.

Tuy cách tiếp cận các nhân vật lịch sử của các tác giả chưa đạt tới mức độ nghiên cứu chuyên sâu ở mức độ hàn lâm, nhưng cũng đã cố gắng để mang đến những thông tin một cách toàn diện, nhiều chiều về các nhân vật lịch sử, phổ cập rộng rãi tới đông đảo bạn đọc, giúp họ có thể tiếp thu nội dung một cách dễ dàng thoáng nhẹ, dễ nhớ lâu dài. Nhóm biên soạn cũng đã cố gắng để tránh những sai sót, bất cập, hạn chế của những cuốn sách của các tác giả trước đây, đồng thời còn mang đến những kiến thức mới, những phân tích lý giải rõ ràng, đúng đắn, hợp lôgíc và nhận thức tư duy đổi mới đối với lịch sử và nhân vật lịch sử....

Trong nội dung của các tập sách này, ngoài phần mô tả, kể lại đầy đủ con người, cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân, ở phần lớn các tập sách được ấn hành lần này đều có thêm phần Phụ lục kèm theo, trong đó hàm chứa những trang tư liệu mới được bổ sung nhằm thuyết minh rõ thêm để bổ sung cho phần chính văn ở trên. Đó là những văn bản bình luận, nhận định, đánh giá danh nhân đó của những học giả, hoặc các mẩu giai thoại, huyền sử, thơ ca dân gian, hoặc các tư liệu lịch sử vừa mới được phát hiện, khai thác từ các gia phả, thần phả, các tư liệu trong thư tịch cổ Hán Nôm... khá đa dạng phong phú mà từ trước chưa được biết đến. Phần phụ lục này khá quan trọng và mới mẻ, sẽ giúp ích cho các nhà nghiên cứu và đông đảo bạn đọc....

Xin mời quý độc giả lần lượt tiếp cận các tập sách của bộ sách này. Tuy nhóm biên soạn đã có nhiều cố gắng, song không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế, xin quý vị rộng lòng lượng thứ. Rất mong nhận được những ý kiến phê bình đóng góp của bạn đọc gần xa để bộ sách được hoàn thiện hơn trong lần xuất bản sau.

Hà Nội, mùa xuân năm Nhâm Thìn 2012

Thay mặt nhóm biên soạn

PGS. TS Sử học Chương Thâu