Từ hồi còn nhỏ, ta nhớ cây cối quanh nhà không có nhiều. Xóm bình dân, có vài nhà khá giả trồng cây cảnh nhưng không mấy khi được vào nhà họ để xem.

Nhà ta có một chút xíu đất trước nhà để mấy chậu cây, hoặc chỉ là một cái thau nhựa làm chậu. Trong đó, mẹ ta trồng cây lá cẩm, tần dày lá mà ta gọi là lá cầm máu. Ba ta trồng một cây lá xanh đậm gọi là cây kiến cò.

Bao nhiêu năm rồi sao khi nghĩ về những cây cỏ bình thường như vậy, ta vẫn thấy có cảm giác nao nao. Đối với đứa trẻ bảy tuổi, lá tần thơm dịu mùi chanh, dày dặn, mọng nước. Chị ta dùng những cái lá thơm tho đó, rửa sạch giã nhỏ, đắp vào vết thương đầu gối khi ta té ngã. Mẹ ta thường nấu cho các con một nồi xôi thơm dẻo màu tím ngăn ngắt chắt từ lá cẩm tím.

Cây kiến cò, lá thuôn dài, là một loại cây nhỏ. Mỗi đêm, những bông hoa rất giống con cò, con hạc màu trắng nổi bật trên nền lá xanh thẫm trong bóng tối. Dưới ánh trăng, ta mải mê nhìn bầy hạc trắng mà thấy mình lạc vào một thế giới huyền hoặc nào đó tự xa xưa, có bầy hạc trắng tụ về cây cổ thụ tán chuyện thiên đình.

Ta nhớ hàng rào bông bụp quanh nhà anh rể thứ sáu sống cùng xóm. Lá chúng xanh đậm, hoa đỏ thắm. Sau nhà anh là hàng rào sắt có leo dây mồng tơi. Ở đó ta thơ thẩn hái trái chín tím về ép mực. Mực nhợt nhạt, không bằng thứ mực pha bằng những viên mực vuông óng ánh màu xanh lá cây mua ở trước cổng trường. Dưới hàng rào mồng tơi là đám lá cách xanh mát, có hoa trắng thuôn dài. Vò lá trong tay có một mùi thơm thanh sạch tỏa ra...

Những cây mận, cây ổi gần nhà hay cây táo gai trồng trước nhà là loại cây ăn được, nhưng không phải là loại ta quyến luyến đến mức mong có bên nhà. Ta mơ ước nhà đủ rộng có sân, có vườn được rào quanh bằng bông bụp, mồng tơi như đã thấy hồi xưa.

Nhưng nếu được miếng đất, trồng chung quanh hàng rào bằng những loài cây đó ta có đủ vui không? Đó là niềm yêu thích tuổi nhỏ, gắn với những kỷ niệm hồi nhỏ, khi lòng còn thơ ngây và phơi phới yêu cuộc sống này. Sẽ phải lo ngay ngáy vì không ngăn được ai bằng cái hàng rào bằng cây mảnh dẻ ấy. Thời thế đã thay đổi lâu rồi. Không phải là bốn mươi năm trước nữa.

Ta thích có cây mai tứ quý trong sân. Cây mai quê mùa, hoa nở quanh năm loại bông vàng nhỏ năm cánh. Hoa rụng là đến đài bông màu đỏ xòe ra như cánh hoa. Ta sẽ lặt lá mỗi rằm tháng chạp như ba ta khi xưa, đến khi nào còn sức và con ta sẽ làm tiếp chuyện đó. Ta muốn hai con trai, Thuyên và Chương có chút kỷ niệm về chuyện này.

Ta thích một chậu mai chiếu thủy. Bông trắng nhỏ và chúi xuống mặt đất. Mai chiếu thủy thơm nhẹ, lá nhỏ xinh xắn và thân cành cằn cỗi nhìn rất u trầm. Nhìn nó, ta nhớ lại dăm khu vườn lớn trên đất Gia Định hồi ta còn nhỏ được viếng thăm cùng cha mẹ. Người gốc gác lâu đời đất này thích trồng nó.

Ta không hề mê hoa phong lan dù thấy rất đẹp nếu có chưng trong nhà. Những loài hoa khác như cẩm chướng, hoa lys rất lộng lẫy trong ngày Tết. Nhưng sâu trong tâm hồn, ta thấy thân thương khi nhìn thấy hoa mai, mai tứ quý và mai chiếu thủy. Và bùi ngùi nhớ mẹ khi thấy bông vạn thọ, thứ hoa trong nhà không chưng nữa.

Ta thích cây cối mọc bên vách nhà, ngoài cửa sổ, bên góc vườn hay trước sân nhà. Nhưng khi bước vào một khu vườn lớn, trang trại trồng cây, màu xanh ngắt khiến ta sảng khoái nhưng thiếu sự rung động khi nhìn cây cỏ gần gũi với nhà cửa, kiến trúc, phố xá, đình chùa... nơi sinh sống của con người. Phải chăng đó là tâm thức đô thị của kẻ sống trong không gian hẹp?

Cây cỏ quanh nhà với ta có vài thứ làm ta quyến luyến, vì tuổi nhỏ chỉ gần gũi với chúng. Chúng giống như những đứa bạn hiền lành, chất phác hồi nhỏ sống bên cạnh ta. Khiến ta nhớ hoài.