Đêm tàn. Đống lửa đầu hôm đã tắt ngúm, đống than hồng cũng bị vùi trong tro tàn, nhưng hơi nóng vẫn còn quanh quẩn bên đống than, chỉ đợi một cơn gió, hay một làn hơi thổi nhẹ thì lửa sẽ lại bùng lên rực rỡ. Chẳng cần lửa, H’Oai cũng có thể nhìn được ở góc khuất nơi lòng hang, hai đứa trẻ đang ôm nhau ngủ say trong đống vải vụn. Cách H’Oai một bếp lửa là Găm đang ngồi bó gối như một bức tượng. Râu tóc Găm để dài, trong bóng tối âm trầm của hang lạnh lại như già thêm. Cả H’Oai lẫn Găm đều không muốn động đậy, sợ rằng nếu mình động đậy thì âm thanh quen thuộc từ dưới chân núi đang ngân lên sẽ biến mất. H’Oai và Găm biết tiếng chiêng này, này là chiêng Arap chiêng dành riêng cho Pơ Thi. Gió trên đỉnh núi thổi xuống, khiến đống than bùng lên, bắt được những cành củi khô H’Oai đút vào từ nãy, len lén sáng lửa. Lửa bập bùng soi vách hang, lửa khiến bóng người nghiêng ngả như có nhịp điệu.

H’Oai bất ngờ cũng nhịp nhịp chân, cái miệng bỗng muốn hát, cái chân muốn bước, cái tay cũng muốn vung lên theo nhịp xoang đã ngấm vào trong máu, trong hồn của mình. Rồi chẳng biết tự lúc nào H’Oai đã đứng bên đống lửa, nhưng không phải như mọi đêm là để ngồi dựa vào Găm nữa mà đứng dậy theo nhịp xoang, mắt của H’Oai chẳng còn để vào lòng hang chật hẹp mà đã bay về làng Bối rộng rãi, đó là ngôi làng nhỏ êm đềm bên rừng Ngol xanh lá, nhựa Ngol dùng để khơi lửa những căn nhà ấm áp. Lửa Ngol thắp sáng nhà, thơm đượm mùi gió, mặc cho mụi than đen sẽ ám cả căn nhà làm cũ hết vật dụng, nhưng H’Oai thích nghe mùi khói, thích khói bám vào từng tấm dồ, từng cái áo, cái váy, để khói nhắc nhở người đàn bà nhớ khơi bếp hồng vào mỗi sáng, nhớ thêm củi, ủ tro vào bếp khi ngày tàn cho căn nhà lúc nào cũng ấm hơi lửa.

Nhìn bóng mình trên vách hang phủ lên cái dáng co ro vì lạnh của con, H’Oai bần thần. Gió mạnh hơn, cây rừng xao xác, tiếng chiêng dưới núi vọng lên càng mạnh mẽ, đội chiêng như say, như muốn đọ chiêng với nhau nên nhịp càng lúc càng nhanh. Tai H’Oai như đuổi theo đếm từng nhịp chiêng, rồi chân H’Oai bắt đầu bước. Chân H’Oai chưa từng trật nhịp, tay H’Oai cũng vẫn còn dẻo như con công xòe đuôi múa, cứ tự nhiên xoang theo tiếng chiêng ngân. Găm cũng muốn vậy, lúc đưa H’Oai cùng các con rời nhà đi Găm không hề nghĩ đến tiếng chiêng, không hề nhớ đến làng Bối hiền hòa của mình. Pơ Thi nào cũng phải ba ngày, ba đêm. Vậy còn phải chịu thêm hai ngày hai đêm nữa, chỉ cần hai ngày hai đêm nữa là cả nhà Găm sẽ đặt chân sang xứ người sung sướng rồi. Nhưng có chịu được không, khi mà mà tiếng chiêng đã ngập trong hồn cả nhà như vậy? Găm biết, H’Oai muốn dắt con xuống Pơ Thi, bởi người Jrai là vậy, đã nghe tiếng chiêng Arap báo tin buồn, nghe nhịp chiêng của Pơ Thi thì muốn đến chia buồn cùng với nhau. Uống với nhau cang rượu, chia với nhau nắm gạo, miếng thịt thôi, nhưng thỏa lòng thỏa dạ. Đến Găm cũng chẳng muốn ở trên cái hang này đợi Ươi nữa, nhưng Găm là người quyết định đi tìm xứ sở mới, Găm không được mềm lòng.

Đỉnh Ngok Lum Heo ẩn mình trong mây trắng, nắng rải đều lên những tán cây xanh rì lặng gió, những tảng đá đầy hình thù kì dị gồ mình lên, nhẫn nại phơi tấm lưng trần trong nắng rát. Chỉ cần qua được bên kia núi là sang được nước bạn. Từ đấy không cần đi đường rừng nữa mà sẽ có xe đưa đón sang Cam rồi đi qua Thái Lan để làm việc. Chỉ cần ở trong hang núi Ươi đã chuẩn bị sẵn, đợi ở đó vài ngày là sẽ có người đưa đi. Găm nhìn lòng hang lạnh lẽo, chỉ có mấy thùng mì tôm để trong hốc, có một chiếc nệm phủ đầy vải như giẻ rách ở cuối hang để nghỉ tạm chẳng nói gì mà lẳng lặng đẩy Nhấc và Nhi – hai đứa con lên bảy và lên năm đang mệt đừ vào đó ngủ. H’Oai rũ rượi, tóc rối đi về phía giữa hang, ngó lên phía trời lộng gió. Rồi rùng mình vì lạnh, H’Oai nhìn xung quanh, thấy có bó củi và dấu bếp lửa thì cứ thế kéo củi lại. Chạy lại chỗ con nằm, H’Oai lục trong túi đồ mang theo một bó Ngol nhỏ, tách một mẩu Ngol thơm nồng dài hơn gang tay rồi bước lại nhóm bếp. Ngọn lửa bắt được nhựa Ngol cháy bùng lên, thơm nồng mùi khói. Lửa Ngol cháy bền và mạnh, nên chẳng mấy chốc lửa đã bén vào những cành củi lớn, bùng lên mạnh mẽ. Bếp lửa giữa hang đã xua đi cái lạnh, H’Oai xoa tay nhìn ra, Găm đã mang về một xô nước. Vậy là ở lại được rồi.

Găm nhìn xuống chân núi, chẳng thấy ai. Chẳng lẽ Ươi quên mất ngày hẹn? Hay Ươi đang đằm mình vui chơi trong Pơ Thi? Đang vít cần cười nói với mọi người, để mặc Găm và H’Oai ở nơi này với niềm tin ngày một lung lay. Găm lắng tai lắng nghe, nhưng đáp lại chỉ có gió, có tiếng cây xào xạc, tiếng chim sóc đã kịp quen sau ba ngày theo Ươi vượt núi tìm đường đến xứ sở giàu sang.

Lúc ấy, Găm chỉ nghe thấy lời của Ươi, đi nhanh thôi, bán cà phê xong rồi, có tiền rồi thì đi theo mình sang Thái. Chỉ cần đặt chân đến Thái là sẽ giàu thôi? Sao có thể giàu nhanh thế được? Găm nghi ngờ hỏi lại. Mày ngu quá, nước người ta giàu, người ta làm du lịch hết cả rồi. Nhưng người làm việc nhà, người lái cái xe đi cắt cỏ, đi thổi lá, đi làm vườn không có, nên người ta cần thuê người làm. Làm gì bên đó cũng có máy làm với mình nên không mệt như làm rẫy cà phê đâu. Chỉ cần có sức là nhanh có tiền lắm. Những lời của Ươi như mật, rót vào tai Găm mỗi ngày. Đã vậy, mỗi lần rủ đi uống cà phê Ươi đều dành trả tiền, cái ví của Ươi đầy tiền, mỗi lần trả tiền uống nước Ươi đều cố gắng xòe cái ví đầy những tờ tiền mệnh giá cao về phía của Găm và Ngươi.

Đôi mắt người luôn dễ dàng bị của cải che mắt, Găm và Ngươi nhìn thấy tương lai của mình sẽ có một cái ví đầy tiền như của Ươi. Nhiều tiền như vậy sẽ chẳng cần đi làm rẫy cực khổ nữa, muốn mua gì cũng được, muốn chơi thì tha hồ chơi. Thật vậy, Ươi có làm gì đâu, nó chỉ đi khắp làng tìm người chịu đi nước ngoài thôi, chỉ đi tìm người cho các ông chủ thôi mà nó đã được người ta trả cho rất nhiều tiền rồi. Ươi về làng cả tháng mà chỉ thấy nó đi từng nhà, rủ từng người, từng người hay có khi rủ cả bọn thanh niên cùng đi ăn, đi uống cà phê. Ban đầu mọi người ngại, ai lại ăn không uống không của nhau như thế bao giờ, nhưng khi nghe Ươi cười giải thích, đây không phải là chỉ đi ăn uống cùng nhau, mà đi để nói chuyện, để hiểu cách làm ăn mới. Nếu thích, thì gật đầu chịu đi làm cho ông chủ Ươi, Ươi sẽ hoàn thành công việc được ông chủ giao là tìm người làm, còn người chịu làm cho ông chủ lại có công việc nhiều tiền. Đây là giúp đỡ nhau qua lại thôi, đừng ngại. Ươi vừa cười nói thân tình, vừa vỗ vai mọi người. Nhưng Găm biết, ngày nào cũng chỉ ăn, chỉ chơi mà không có làm thì tiền bao nhiêu cũng hết. Nhanh hết lắm, phải làm tiếp thì mới có tiền mà chơi chứ, nên mỗi lần thấy Ươi trả tiền cà phê giúp mình Ươi áy náy lắm, mà giành trả không được. Cô chủ quán cà phê quen Ươi rồi, chỉ nhận tiền Ươi trả chứ chẳng nhận tiền của ai đi cùng. Nhìn cái tay cứ tần ngần cầm tờ năm mươi ngàn để trả tiền cà phê mà cô chủ không lấy, Ươi chỉ cười, khoe cái thẻ, bảo cái này là tiền đấy, ra cây rút tiền ngoài huyện là rút được tiền. Các ông chủ trả tiền qua thẻ, nên ví hết, chỉ cần ra cây rút tiền là lại có rồi, không như Găm, đi làm công từng buổi, đợi người ta chấm công, hôm thì trả theo ngày, lúc thì phải làm xong hết rẫy mới được lấy tiền mặt. Ươi nói, chỉ cần ra nước ngoài có được cái thẻ này, không cần cầm tiền mà sợ rớt hay ăn cướp, có thẻ thì chỉ có mình biết mật khẩu thì máy mới nhả tiền ra cho mình. Mình đi làm xa, chủ bao ăn ở rồi, không cần tiền nữa thì để thẻ ở nhà cho vợ con, lúc nào vợ con ở nhà cần tiền thì ra cây rút tiền rồi bấm mật khẩu là có tiền tiêu rồi.

Có làm thì mới có ăn. Găm biết như vậy, muốn ăn được con thú trong rừng thì phải biết làm bẫy, phải biết bắn ná giỏi, muốn lấy được củ mài ngon thì phải đi đào từ sớm, muốn có lúa rẫy ăn thì phải đi phát rẫy, phải đi trồng cây. Thì có ai nói mình không làm đâu, Ươi giãy nảy, vẫn phải đi làm việc cho người ta chứ. Chỉ là người ta trả lương cao hơn thôi. Không thấy mười đô la đổi được hai trăm ngàn à? Đã bảo nước người ta giàu hơn, người ta trả tiền cao hơn mà. Chẳng phải Găm không hiểu, nhưng Găm vẫn thấy có gì không đúng lắm trong lời nói của Ươi. Mà không đúng ở chỗ nào thì Găm không hiểu. Chẳng giải thích được nỗi lo trong lòng nên Găm cứ dằng dai, Ươi giận chẳng thèm nói chuyện hay sang rủ đi uống cà phê nữa. Ươi đi rủ người khác đi làm. Trong lúc Găm còn đang suy nghĩ, thì Ngươi, Tênh, Rơ Chăm Ma đã nhanh chóng kẻ bán cà non, kẻ bán bò dự án để đi theo Ươi rồi. Mọi người mới đi có ba tháng thôi mà Ươi đã cho Găm xem hình Tênh đang xòe một xấp tiền cười tươi rói. Ngẫm đi, nghĩ lại Găm thấy mình chẳng thua gì mọi người, mọi người đi được để làm giàu thì Găm cũng đi được thôi.

Lời H’Oai mềm mỏng như gió, rồi lời nặng như đá, rồi nỉ non như mưa dầm. Lời H’ Oai có lý, mình sinh ra ở làng, mình sống ở làng, làng nuôi mình có thiếu gì đâu. Nhưng ý Găm đã quyết, chỉ cần đi theo Ươi thôi, tiếng Têng nói trong video thật đúng, một ngày chỉ cần làm một buổi thôi mà tiền công đã bằng ở nhà làm năm ngày rồi. Mình ở xa tới nên người ta nuôi ăn, cho ở. Chẳng tốn tiền ăn ở, vậy tiền công thành tiền của mình rồi. Chỉ cần đưa cho Ươi hai mươi triệu thôi là Găm có thể đi rồi. Nhà Găm vừa bán cà phê, có nhiều tiền như thế nên đi cả nhà, Ươi thương Găm thật thà nên nếu đi cả nhà bốn người, Ươi chỉ lấy sáu mươi triệu thôi. Tính đi, sáu mươi triệu, nếu cả nhà Găm cùng chịu khó làm thì chỉ mất có mười hai ngày đã đủ tiền trả cho chuyến đi rồi. Còn lại, Ươi sẽ làm cho Găm cái thẻ ngân hàng để đút tiền vào đó để dành.

Ngọn lửa trong nhà H’Oai cứ nhen lên rồi lại tắt. Mùi khói bám quanh nhà chẳng còn ấm hơi lửa mà lạnh lẽo và ám đen mụi bồ hóng. Đêm lúc nào cũng nồng nồng tiếng thở. Găm hay đi với Ươi và mấy người nữa ra quán bida đầu làng. Ở đó Găm bắt đầu làm quen với những chai bia hơi lành lạnh, đắng đắng, nhưng say hơn rượu cần. Ở đó, Găm quên những mệt mỏi của một ngày dang nắng, dầm mưa đi làm rẫy. Găm chẳng thấy mắt H’Oai đợi mình nơi cửa. Chỉ thấy những cuộc gọi video khoe sự giàu sang của Tênh mà thèm thôi.

Găm quyết rồi, H’Oai không đi thì Găm cũng đi. Phải đi thôi. Làm cả mười năm trời Găm với H’Oai mới có thể trả hết nợ xây nhà, mua rẫy. Còn đi theo Ươi, chỉ cần một năm đã giàu rồi.

Trăng vẫn sáng. Lửa trong hang vẫn cháy, mùi sắn H’Oai dúi dưới tro đã thơm. Nhưng Ươi chẳng thấy đói, hắn đá gộc lửa khi thấy lòng hang chẳng còn người. Cuộc bàn bạc với người dẫn đường lần này chậm trễ mất hai ngày, hắn quay lại đón người để xuống núi thì chẳng còn ai. Đêm Pơ Thi chết tiệt. Chắc chắn là nhà Găm đã xuống núi để xem PơThi rồi. Mẹ nó, vượt biên chứ có phải là đi chơi đâu.

Găm kéo tay H’Oai chạy băng băng xuống núi. Hai đứa con bám sát theo sau, chúng nó cũng như vợ chồng Găm, muốn được đi Pơ Thi để vui chơi rồi. Chạy nhanh thôi. Chạy về phía tiếng chiêng. Người làng ở đó. Sắp xa nơi này rồi, Găm muốn cho cả nhà được đắm vào vòng xoang, đắm vào đêm Pơ Thi. Con hoẵng nhỏ mới bắt được sáng nay được dùng để làm quà. Nhà Găm ở xa tới, chủ nhà chắc chẳng biết, nhưng chỉ cần có quà để làm ma thì người làng sẽ vui vẻ mời vào thôi. Với lại nay là đêm cuối rồi, người múa đã mệt, đã say rồi. Sẽ chẳng ai để ý tới người lạ đâu, nhà Găm sẽ vào chơi rồi về trước khi trời sáng, vậy Ươi cùng không biết, mà H’Oai và bọn trẻ sẽ vui.

Tiếng chiêng của người say không hề lạc nhịp mà trở nên giục giã vang vọng hơn. Lửa chẳng còn rực, nhưng vẫn âm ỉ đỏ bên các gộc than to. Đoàn người say nghiêng ngả, bên bếp vẫn còn thịt, dưới cột vẫn còn nhiều ghè rượu đây. Nhà Găm chia nhau ra ăn uống, xong tụ lại vòng xoang nhỏ nơi nhà mồ vừa mới dựng xong vẫn còn sáng đèn để xoang. Bước chân đang nhịp nhàng thì khựng lại, bàn tay Ươi cứng như gỗ túm chặt lấy tay Găm không cho đong đưa, rồi kéo ra ngoài. Biết lỗi Găm cúi mặt bước đi, tay không quên nắm chặt tay H’Oai. Ra ngoài bìa rừng, Ươi không nhịn được cơn tức, liền đấm thẳng vào mặt Găm cảnh cáo. Găm ngã phịch xuống đất ngơ ngác.

– Sao mày dám bỏ hang?

– Mình chỉ muốn chia buồn với người ta thôi mà.

– Muốn giàu mà như vậy à? Tao dặn mày ở yên trên hang cơ mà. – Ươi nhào vào định đạp thêm cho Găm mấy đạp. Cơn tức giận tràn lên đầy trong bụng khiến hắn không kìm lại được.

-Không được đánh chồng tao. – H’Oai nhào vào kéo Găm ra, nhưng sức yếu nên bị Ươi hất văng ra ngoài.

– Mẹ nó. Chúng mày có biết nguy hiểm lắm không mà bỏ đi chơi hả?- Ươi gầm lên tức giận.

– Đi làm thì phải đi ban ngày, đi xe chứ đi như đi trốn thế này là mày định lừa người phải không? –H’Oai loay hoay chống tay để đứng dậy, búi tóc bị xõa ra sau khi bị gạt ngã, cô trở nên tức giận, lớn tiếng hỏi lại.

Nhin, trưởng công an xã G’Lar cùng người làng Bối ra trụ sở ủy ban huyện để chở người về. Nhìn những gương mặt quen thuộc dang tay ôm mình Găm mừng mừng tủi tủi. May mà có vụ xô xát nên người làng Kep chạy ra can ngăn, do ồn ào nên công an xã đi tuần tra đã đưa nhà Găm và Ươi về xã. Chẳng mấy chốc bộ mặt Ươi đã bị các cán bộ bóc trần, Ươi chỉ là một tên lừa đảo chuyên dắt người vượt biên. Rồi mặc kệ người làng ở đấy chật vật kiếm sống vì phải trốn chui trốn lủi khi nhập cảnh trái phép, chẳng có giấy tờ tùy thân, Ươi lại tiếp tục về làng để lừa người đi xa rồi lấy tiền ăn chơi tiêu xài. Nghe những lời thú tội của Ươi, Găm bừng tỉnh, nếu không nhờ tiếng chiêng, nếu không nhờ Pơ Thi thúc giục, có lẽ Găm đã theo chân Ươi vượt biên mà chịu khổ rồi.

Găm nhìn thấy rừng Ngol xanh ngắt ở lối rẽ vào làng. Hai đứa trẻ và H’Oai cũng ồ lên vui mừng. Về đến làng rồi. Ngôi nhà của Găm sau mười ngày đi vắng trở nên lạnh lẽo ẩm mốc. H’Oai bắt tay vào chất bếp, bật quẹt, châm một thanh Ngol nhỏ bằng nhón tay, đặt xiên vào giữa đống củi, chẳng mấy chốc mùi khói, mùi nhựa Ngol hòa quyện vào nhau bay lên sưởi ấm căn nhà…

LÊ THỊ KIM SƠN