Các vương triều phong kiến trải qua những chặng thời gian mang tính lịch sử của sự thịnh suy, tranh đoạt, phế lập.... bao giờ cũng xuất hiện những nhân vật đầy công trạng hoặc đầy sự phản trắc, thành bại mang tính lịch sử, tính quy luật, tính điển hình, v.v... Sự thành bại, hưng vong, công tội, vinh nhục của tất thảy bậc khanh tướng, vương đế, nếu như thuận với khuynh hướng phát triển xã hội và ý nguyện của nhân dân thì giành thắng lợi dựng triều lập quốc, được nhân dân suy tôn, sùng kính và ghi nhớ mãi trong lịch sử; còn ngược lại sẽ dẫn tới thất bại, diệt vong....

Chính từ nguồn cảm hứng đó, tôi đã viết cuốn tiểu thuyết lịch sử về Tần Thủy Hoàng.

Trong quá trình sáng tác, tôi luôn đòi hỏi phản ánh chân thực thực tế lịch sử, những bối cảnh xã hội, sự kiện lịch sử quan trọng, các chế độ lễ nghi, tập tục sinh hoạt cũng như các quan hệ của nhân vật, v.v... Tất cả đều lấy nền tảng xây dựng, trích đoạn từ “Chiến quốc sách”, “Sử ký”, “Hán thư”, và các loại sách chuẩn mực giáo khoa khác... đặc biệt là cuốn “Tần Thủy Hoàng đế truyện” (nguyên tác) của Mã Phi Bách để xây dựng cốt truyện, từ lúc Tần Thủy Hoàng ra đời, lập nghiệp, lên ngôi, sáng nghiệp, xuất chúng hơn người nhưng cũng nổi tiếng là tàn bạo “giết cả thầy, cả thợ”. Tất cả bối cảnh đó đều được viết ra từ các tư liệu gốc như “Thái Bình”, “Xuân Thu diễn khổng đồ”, “Dị phạm”, “Quan trung ký”, “Cổ kim đồ thư”...

Từ đó tiến thêm một bước để đi sâu nhận thức và lý giải về con người và sự việc giữa Thủy Hoàng và lịch sử tiên Tần.

Mặt khác, tôi còn chú ý tới các loại chính thư dã sử, truyền thuyết... có sự chọn lọc, phân tích thận trọng, đặc biệt lưu ý đến tính tin cậy của các loại tài liệu, gạt bỏ tính cảm giác thiên lệch hoặc cứng nhắc mù quáng.

Khổng Tử, người thầy thuộc hàng tị tổ của nhà Nho luôn chủ trương: “Ghi chép lại, tuyệt đối không sáng tác bịa đặt thêm”; các nhà văn sử hậu thế luôn lấy đó làm chuẩn tắc mang tính khách quan, đánh dấu cột mốc để xác định tính lập trường của người viết sử.

Đối với nhân vật chính - Tần Thủy Hoàng - tôi luôn hết sức tôn trọng và dõi theo sự ghi chép, mô tả của thực tế lịch sử về sự xuất thân ly kỳ, những chặng đường gian nan trải qua, những nguyên nhân dẫn tới thành bại, công tội để lại mãi mãi đến ngàn thu. Đó là hai quá trình của trọn một đời người. Cũng từ đó, khắc họa nên hình tượng một con người luôn cố ý hành động hoàn toàn khác người (“Sử ký” - Tần Thủy Hoàng bản kỷ), đó là một con người có chút ân đức, nhưng lại mang một trái tim lang sói; luôn ở riêng biệt một cõi, đẩy xa hết thảy mọi người, lúc đắc ý thì coi người như cỏ rác, khi cần thì coi việc ăn người chỉ là chuyện nhỏ. Luôn sử dụng lối sống bạc bẽo, thiếu tình người, cứng rắn tàn nhẫn, ngạo ngược hoặc ngang tàng, tàn khốc đến mức hung tàn, thô bạo đến mức dữ dằn... Nhưng lại có khi quỳ gối rơi lệ, cầu xin mẹ rủ lòng. Đó là thực tế mang tính hai mặt đầy mâu thuẫn và phức tạp. Về đời tư của Tần Thủy Hoàng, việc miêu tả dựa trên cơ sở các nguyên tắc nhận biết sau: Từ nguồn tư liệu đáng tin cậy, nhất là “Sử ký - Tần Thủy Hoàng bản kỷ chính nghĩa”, đã dẫn “Tam phụ cựu sự”, những ghi chép về những cuộc hôn nhân của Tần Thủy Hoàng, chỉ nói một cách thật ngắn gọn: “Hậu cung liệt nữ có tới hơn một vạn người...” Nhưng thực tế, Tần Thủy Hoàng suốt đời không hề phong Hoàng hậu chính cung cho ai và cũng không hề lập thái tử. Mãi cuối đời, việc lập thái tử, như chúng ta đã biết, đã đi đến một kết cục có tính bi kịch và kịch tính cao độ; điều này nói lên rằng: Tần Thủy Hoàng hoàn toàn không gắn bó chung tình với riêng người vợ hoặc thiếp nào, không hề yêu thương riêng một đứa con nào. Đó chính là bản chất của Tần Thủy Hoàng: Ngoài bản thân mình ra, ông ta hoàn toàn không vừa lòng bất kỳ một ai, càng không cho phép bất kỳ người thân thuộc nào được tham gia hoặc can dự vào việc chính sự. Rõ ràng Tần Thủy Hoàng không bao giờ lấy lạc thú thiên luân và nhân tình làm điều say mê. Toàn bộ mối quan hệ với a phòng và thê thiếp nơi cung phòng, thuần tuý là thuật “lấy âm bổ dương”, giữ cho cuộc sống được mềm mại, uyển chuyển mà thôi. Ông ta coi đó thuần túy là một cách tu luyện để trường sinh bất lão. Việc Tần Thủy Hoàng lâm trọng bệnh, đã hồi tâm nghĩ lại và lập con trưởng làm thái tử để kế đế vị, đã làm đảo lộn những quyết sách và hoạt động tư tưởng đương triều; điều này phản ánh lịch trình tâm lý đầy mâu thuẫn trong con người Tần Thủy Hoàng.

Song, sự nỗ lực cuối cùng của Tần Thủy Hoàng lúc này đã muộn! Đất nước thất thủ, mà bản thân cũng chết nơi đất người, kết cục cuộc đời một cách bi thảm. Tất cả những cái đó đều mang tính bi kịch khiến người đọc càng hiểu thêm về toàn bộ cuộc đời và con người Tần Thủy Hoàng.

Với một ý đồ sáng tác là tự đặt mình vào quãng thời gian lịch sử mà nhân vật chính tồn tại, thấm đẫm nỗi đau, sự uẩn khuất, cùng giày vò, cùng chịu đựng tất cả niềm vui nỗi buồn, ngọt bùi, cay đắng, được mất... Toàn bộ nghệ thuật sáng tác nằm ở chỗ: gắng đuổi theo dòng thời gian để trần thuật lại những điều đã xảy ra trong lịch sử.

Xin các vị thông thái cùng toàn thể độc giả chỉ bảo!

KIM THỨC

Đầu đông 1996