“Nào các trò, có người gọi đây là sông, cái dải mờ mờ trăng trắng đây này, lại có người gọi đây là dòng sữa, các trò có biết đó là gì không?” Thầy giáo vừa hỏi cả lớp vừa chỉ vào khoảng trắng mờ trong tấm tinh đồ đen kịt treo trên bảng đen.

Campanella lập tức giơ tay. Sau đó bốn, năm cánh tay khác cũng giơ lên. Giovanni cũng giơ tay nhưng rồi nhanh chóng hạ xuống. Cậu đã từng loáng thoáng đọc trong một cuốn tạp chí nào đó nên biết rằng nó được tạo nên bởi những ngôi sao. Nhưng gần đây, Giovanni vào lớp chỉ ngủ gà ngủ gật, cậu không có thời gian đọc sách, mà cũng chẳng có sách đâu mà đọc. Thế nên mọi việc đối với cậu đều mơ mơ hồ hồ.

Nhưng thầy giáo đã kịp nhìn thấy liền gọi: “Trò Giovanni, trò biết phải không?”

Giovanni mạnh dạn đứng dậy. Nhưng ngay khi đó, cậu liền nhận ra mình không cách nào trả lời được rõ ràng cả. Zanelli ngồi bàn trước quay lại nhìn cậu và cười ha hả. Giovanni trở nên lúng túng, cậu đỏ bừng mặt vì xấu hổ.

Thầy giáo liền hỏi tiếp: “Nếu dùng kính viễn vọng thật lớn để quan sát cẩn thận dải Ngân Hà, chúng ta sẽ biết điều đó đúng không?”

Giovanni càng chắc chắn rằng đó là những ngôi sao, nhưng cậu không thể trả lời ngay được. Thầy giáo ngừng lại đôi chút rồi quay sang Campanella: “Trò Campanella vậy.”

Mặc dù lúc trước rất tự tin giơ tay xin phát biểu, nhưng rồi Campanella cũng trở nên rụt rè mãi mới đứng lên, và dĩ nhiên cậu cũng chẳng trả lời được. Thầy giáo rất ngạc nhiên nhìn chăm chú Campanella, rồi mau chóng quay sang phía bảng đen và nói:

“Được rồi,” thầy chỉ vào tấm tinh đồ. “Khi quan sát dải Ngân Hà trăng trắng mờ mờ này bằng kính viễn vọng cực lớn, chúng ta sẽ trông thấy vô vàn các vì sao nhỉ, đúng không trò Giovanni?”

Giovanni đỏ bừng khuôn mặt và gật đầu. Trong khóe mắt cậu đã ưng ửng nước mắt. Điều đó cậu đã sớm biết, và Campanella cũng vậy vì trong một lần đến nhà Campanella, cả hai đứa đã cùng đọc tờ tạp chí của bố Campanella, ông ấy là một vị tiến sĩ. Sau khi đọc xong tờ tạp chí, Campanella chạy đến phòng làm việc của bố và khuân về một cuốn sách bự, cậu mở ra phần viết về dải Ngân Hà và giới thiệu cho bạn mình. Rồi cả hai đứa mê mẩn chúi đầu vào xem một bức ảnh tuyệt đẹp, tuyền một màu đen với thật nhiều chấm sáng lấp lánh. Chắc chắn là Campanella không thể quên việc ấy. Gần đây Giovanni bận tối tăm mặt mũi từ sáng đến chiều, lúc đến trường thì chẳng còn hơi sức đâu mà vui chơi cùng bạn bè, cũng ít trò chuyện cùng Campanella nữa. Chắc là Campanella thấy thương bạn nên cố tình không trả lời câu hỏi của thầy giáo. Nghĩ vậy, Giovanni cảm thấy buồn cho cả mình và Campanella.

Thầy giáo lại tiếp tục giảng bài:

“Vì vậy, nếu chúng ta coi dải Ngân Hà này là một dòng sông, thì từng ngôi sao nhỏ này sẽ là những hòn sỏi hay hạt cát trong lòng. Nếu coi nó là dòng sữa khổng lồ, thì càng giống như cách chúng ta vẫn gọi là sông Ngân ấy, mỗi ngôi sao sẽ là một bọt sữa nổi trên đó. Và nếu như vậy, thì nước sông là gì nhỉ, đó là chân không. Ánh sáng sẽ được truyền đi với đúng vận tốc của nó, mặt trời và trái đất cũng lơ lửng trong đấy. Nói cách khác, tất cả chúng ta đều đang tung tăng trong làn nước của sông Ngân. Từ đó dõi mắt nhìn ra xung quanh, chúng ta sẽ thấy lòng sông càng sâu lại càng xanh thăm thẳm, và càng xa thì các ngôi sao lại tụ tập càng dày, tạo nên cái vệt trăng trắng mờ mờ này. Các trò hãy cùng nhìn vào mô hình này xem.”

Thầy giáo lại chỉ vào một thấu kính hai mặt lồi rất lớn, bên trong có vô vàn hạt cát sáng lấp lánh.

“Hình dáng của sông Ngân cũng tương tự như thế này. Mỗi hạt cát lấp lánh này cũng giống mặt trời của chúng ta đang tự chiếu sáng. Mặt trời của chúng ta ở chỗ trung tâm này, trái đất ở gần ngay đó. Nếu là ban đêm, các trò ở đây và quan sát bầu trời bằng chiếc kính viễn vọng này. Do kính chỗ này khá mỏng nên các trò sẽ chỉ thấy vài điểm sáng, tức là những ngôi sao. Còn chỗ kia kính dày hơn, các trò sẽ thấy rất nhiều điểm sáng, và các ngôi sao xa tít mù tắp sẽ chỉ thấy một mảng trắng mờ mờ. Đây là bài học về dải Ngân Hà ngày hôm nay. Còn về sự khác biệt của các ngôi sao cũng như độ lớn của kính viễn vọng này, các trò sẽ được học ở giờ Tự nhiên tiếp theo. Tối nay là ngày lễ Ngân Hà, các trò nhớ ra ngoài và quan sát kỹ bầu trời nhé. Tiết học đến đây kết thúc, nhớ cất dọn sách vở.”

Phòng học bất chợt ồn ào tiếng đóng mở mặt bàn và thu dọn sách vở. Sau đó, các trò đứng nghiêm chào thầy giáo rồi ùa ra khỏi lớp.